Izba Reprezentantów otrzymała do rozpatrzenia projekt rezolucji złożony przez posłankę N-VA Friedę Gijbels, zakładający istotne zmiany w funkcjonowaniu systemu lekarzy orzeczników w belgijskim ubezpieczeniu zdrowotnym. Celem inicjatywy jest zwiększenie niezależności lekarzy orzeczników poprzez bezpośrednie podporządkowanie ich Krajowemu Instytutowi Ubezpieczeń Chorobowych i Inwalidztwa (INAMI/RIZIV). Projekt ma zapewnić bardziej jednolitą interpretację przepisów oraz skupić działania medyczne na reintegracji zawodowej osób niezdolnych do pracy.
Obecna pozycja lekarzy orzeczników w systemie
W uzasadnieniu projektu autorka przypomina, że lekarze orzecznicy pełnią szczególną rolę w systemie zabezpieczenia społecznego. Są kluczowym ogniwem ubezpieczenia zdrowotnego oraz procesu uznawania niezdolności do pracy, wykonując swoje zadania często w wymagających warunkach. W praktyce są postrzegani przede wszystkim jako przedstawiciele kontroli, choć ich funkcja łączy zarówno element kontrolny, jak i doradczy – co stawia ich w delikatnej sytuacji wobec pacjentów i lekarzy rodzinnych.
Dokument zwraca uwagę na strukturalne napięcie wynikające z faktu, że lekarze orzecznicy otrzymują wynagrodzenie od kas chorych, a jednocześnie odpowiadają za kontrolę członków tych samych instytucji. W efekcie, jak opisano w projekcie, lekarz orzecznik znajduje się często „między młotem a kowadłem”, co generuje ryzyko konfliktu interesów.
Problem konfliktu interesów w obecnym mechanizmie
Autorzy projektu podkreślają, że osoby niezdolne do pracy są jednocześnie klientami kas chorych. Jeśli ocena lekarza orzecznika jest dla nich niekorzystna, mogą zdecydować się na zmianę instytucji na konkurencyjną. Oznacza to stratę członka i składek dla pierwotnej kasy. Jednocześnie instytucje ubezpieczeniowe z definicji reprezentują interes swoich członków, co trudno pogodzić z funkcją kontrolną lekarzy orzeczników.
Ta konstrukcja systemowa rodzi pytania o obiektywizm ocen medycznych oraz równe traktowanie wszystkich ubezpieczonych bez względu na przynależność do danej kasy. Projekt rezolucji sugeruje, że obecny model może prowadzić do nierówności w stosowaniu przepisów dotyczących niezdolności do pracy.
Dane o uznawaniu niezdolności do pracy
N-VA odwołuje się do badania przeprowadzonego przez INAMI/RIZIV, które ujawniło istotne nieprawidłowości w procedurach uznawania długotrwałej niezdolności do pracy. W próbie obejmującej 768 osób uznanie niezdolności aż do wieku emerytalnego było uzasadnione jedynie w 16,7 procent przypadków. Z kolei u 27,2 procent całkowicie zakończono wypłatę świadczeń.
Badanie wykazało również znaczne różnice między kasami chorych w zakresie nieuzasadnionego uznawania niezdolności do osiągnięcia wieku emerytalnego, co potwierdza brak jednolitości w stosowaniu regulacji medycznych i administracyjnych.
Proponowane rozwiązanie systemowe
W odpowiedzi na zidentyfikowane problemy projekt zakłada zgromadzenie wszystkich lekarzy orzeczników w ramach jednego organu powiązanego bezpośrednio z INAMI/RIZIV. Celem jest zapewnienie im pełnej niezależności oraz wprowadzenie spójnych standardów oceny niezdolności do pracy, z naciskiem na aktywizację zawodową.
W części dyspozytywnej projektu Izba Reprezentantów ma wezwać rząd federalny do podporządkowania lekarzy orzeczników bezpośrednio INAMI/RIZIV. Reorganizacja miałaby umożliwić lekarzom niezależną pracę, jednolite stosowanie przepisów i skoncentrowanie działań na reintegracji osób długotrwale chorych na rynek pracy.
Kontekst szerszych reform systemu
Propozycja N-VA wpisuje się w szersze reformy belgijskiego systemu zabezpieczenia społecznego, w którym coraz większy nacisk kładzie się na aktywizację zawodową osób pobierających świadczenia. Rząd federalny pracuje obecnie nad planem „Terug naar werk” (Powrót do pracy), którego częścią jest efektywniejsza reintegracja osób niezdolnych do pracy.
Dla mieszkańców Belgii, w tym polskiej społeczności, zmiany w systemie orzekania o niezdolności do pracy mogą mieć istotne konsekwencje. Większa niezależność lekarzy orzeczników i bardziej jednolite procedury mogą wpłynąć na sposób oceny wniosków o świadczenia oraz na proces powrotu do pracy po chorobie.
Dalsze procedowanie projektu
Projekt rezolucji został podpisany przez posłanki Friedę Gijbels i Evę Demesmaeker z N-VA. Dokument trafi teraz do debaty parlamentarnej i prawdopodobnie do konsultacji z ekspertami medycznymi, przedstawicielami kas chorych oraz związków zawodowych. Wdrożenie proponowanych zmian wymagałoby szerokiej reformy legislacyjnej oraz reorganizacji instytucjonalnej systemu ubezpieczeń zdrowotnych.
Efekt prac nad projektem może przynieść długofalowe zmiany w funkcjonowaniu całego systemu opieki zdrowotnej w Belgii oraz w podejściu państwa do kwestii niezdolności do pracy i reintegracji zawodowej.
