W ciągu zaledwie czterech lat liczba protokołów sporządzanych przez belgijską policję za nieprzestrzeganie warunków zwolnienia warunkowego wzrosła niemal trzykrotnie – z około 10 000 w 2020 roku do 26 000 w 2024 roku. Ten gwałtowny wzrost odzwierciedla rosnące wykorzystanie alternatywnych form odbywania kary, takich jak zwolnienie warunkowe czy nadzór elektroniczny, które mają odciążyć przepełnione więzienia. Paradoksalnie jednak sukces tej strategii stał się poważnym wyzwaniem dla lokalnych służb policyjnych, które borykają się z chronicznym niedoborem personelu i brakiem dodatkowych środków na realizację coraz bardziej czasochłonnych zadań kontrolnych.
Przeciążona policja bez dodatkowych zasobów
Rozszerzenie stosowania kar alternatywnych, choć korzystne z punktu widzenia resocjalizacji skazanych, przerzuciło ogromny ciężar odpowiedzialności na lokalne jednostki policyjne. Poseł Partii Socjalistycznej Patrick Prévot, zabierając głos w komisji sprawiedliwości Izby Reprezentantów, ostro skrytykował tę sytuację. Jak podkreślił, miejscowe posterunki policji, już teraz działające w warunkach niedoboru kadr, zostały obciążone nowymi obowiązkami bez jakiejkolwiek rekompensaty finansowej czy organizacyjnej ze strony władz federalnych.
Kontrola przestrzegania warunków zwolnienia jest kluczowa nie tylko dla bezpieczeństwa ofiar przestępstw, ale także dla zapewnienia skutecznej reintegracji społecznej skazanych. Zdaniem Prévota niedopuszczalne jest, by rząd federalny – odpowiedzialny za nadzór nad osobami odbywającymi kary – przerzucał to zadanie na lokalne strefy policyjne bez zapewnienia im odpowiedniego wsparcia.
Ministerstwo przyznaje – potrzebne są pilne wzmocnienia
Minister sprawiedliwości Annelies Verlinden potwierdziła w swojej odpowiedzi, że zasoby policyjne wymagają pilnego zwiększenia. Jest to tym bardziej istotne, że liczba zwolnień warunkowych nadal będzie rosnąć w ramach strategii ograniczania przeludnienia belgijskich zakładów karnych. Verlinden zaznaczyła, że wybór odpowiedniej formy kary, zgodnie z obowiązującymi przepisami, może powodować dodatkowe obciążenia dla lokalnych służb, dlatego obowiązkiem właściwego ministra jest zapewnienie niezbędnych środków finansowych.
Stała Komisja Policji Lokalnej w swojej ostatniej analizie zwróciła uwagę na gwałtowny wzrost obciążenia jednostek w związku z kontrolą wykonywania wyroków. Obecnie aż 60 517 osób w Belgii pozostaje pod nadzorem policyjnym, a w przypadku części z nich konieczne są regularne wizyty domowe. Minister zapowiedziała, że trwają prace nad rewizją tzw. normy KUL – standardu finansowania lokalnych stref policyjnych – tak, aby w przyszłości uwzględniała ona zadania związane z nadzorem penitencjarnym. Równolegle prowadzone są też analizy dotyczące zakresu podstawowych obowiązków policji.
Jakie naruszenia prowadzą do mandatów?
Nieprzestrzeganie warunków zwolnienia warunkowego może przybierać różne formy. Do najczęstszych naruszeń należą: łamanie zakazu kontaktu z określonymi osobami (na przykład z ofiarami lub współsprawcami przestępstwa), niewywiązywanie się z obowiązku podjęcia pracy lub szkolenia, niestawianie się na spotkania z doradcą penitencjarnym lub kuratorem, a także posiadanie narkotyków.
W zależności od wagi naruszenia organy ścigania mogą zastosować różne środki. W mniej poważnych przypadkach kończy się na ostrzeżeniu lub zaostrzeniu warunków zwolnienia. W poważniejszych – możliwe jest częściowe cofnięcie zwolnienia warunkowego, a w skrajnych sytuacjach całkowita jego rewokacja i powrót skazanego do zakładu karnego.
Ustawa awaryjna jako odpowiedź na kryzys
Przypomnijmy, że 1 sierpnia 2025 roku weszła w życie tzw. ustawa awaryjna autorstwa minister Verlinden. Jej głównym celem jest większe dopasowanie rodzaju kary do charakteru popełnionego przestępstwa, zgodnie z założeniami nowego kodeksu karnego. W przypadku osób skazanych na kary poniżej trzech lat pozbawienia wolności więzienie ma być ostatecznością – wcześniej należy rozważyć wszystkie dostępne alternatywy.
Minister zapowiedziała również uproszczenie i przyspieszenie procedur administracyjnych umożliwiających przyznawanie alternatywnych form odbywania kary osobom skazanym na maksymalnie trzy lata więzienia. Po decyzji sędziego wykonawczego osadzeni będą mogli ubiegać się o odbycie kary w systemie dozoru elektronicznego po sześciu miesiącach od jej rozpoczęcia, pod warunkiem odbycia jednej trzeciej wyroku. Będą również mogli wnioskować o zwolnienie warunkowe po odbyciu jednej trzeciej kary.
Do końca 2026 roku dyrektor zakładu karnego będzie mógł natomiast przyznać przedterminowe zwolnienie osobom skazanym na kary do dziesięciu lat – najpóźniej na sześć miesięcy przed końcem wyroku. Choć zmiany te mają odciążyć przepełnione więzienia, jednocześnie znacząco zwiększają obciążenie lokalnych służb policyjnych, które muszą kontrolować coraz większą liczbę osób przebywających na wolności pod nadzorem.
