Przyszłość wspólnej podstawy programowej w szkołach średnich Federacji Walonii-Brukseli (FWB) przez wiele miesięcy budziła niepewność w środowisku edukacyjnym. Po objęciu władzy przez koalicję MR-Engagés nauczyciele, dyrektorzy i związki zawodowe oczekiwali na wyjaśnienie, w jaki sposób nowy rząd zamierza zmodyfikować reformę wprowadzoną przez poprzedników. We wspólnym komunikacie premier FWB Elisabeth Degryse (Engagés) oraz minister edukacji Valérie Glatigny ogłosiły plan reorganizacji wspólnej podstawy programowej w pierwszych trzech latach szkoły średniej. Najważniejsza zmiana polega na utrzymaniu wspólnego programu w trzeciej klasie, ale z nowym elementem – wprowadzeniem zajęć o charakterze orientacyjnym, które mają pomóc uczniom w wyborze dalszej ścieżki edukacyjnej.
Geneza reformy i nowy kierunek
Pakt na rzecz doskonałości nauczania z 2016 roku zakładał, że wspólna podstawa programowa obejmie wszystkich uczniów do trzeciej klasy szkoły średniej. Proces ten postępował etapami – dziś reforma obejmuje już wszystkie klasy szkoły podstawowej, a jej rozszerzenie na szkoły średnie zaplanowano na rok szkolny 2026–2027. Teraz rząd MR-Engagés zapowiada modyfikację pierwotnego projektu.
Minister Glatigny wskazuje, że poprzedni model nie uwzględniał uczniów mających już jasno określone zainteresowania. „Dla tych, którzy wiedzieli, w jakim kierunku chcą się rozwijać – w ścieżce ogólnej lub zawodowej – przedłużenie wspólnego programu oznaczało roczne opóźnienie w rozpoczęciu nauki specjalistycznej” – tłumaczy.
Pierwsza klasa – kompetencje cyfrowe w centrum
W nowym modelu pierwszy rok szkoły średniej ma umożliwić utrwalenie wiedzy z poziomu podstawowego oraz rozwój nowych umiejętności, zwłaszcza cyfrowych. Szkoły będą musiały włączyć do siatki godzin:
- 1 godzinę tygodniowo zajęć FMTT (Kształcenie Manualne, Techniczne i Technologiczne),
- 2 godziny poświęcone podstawowym kompetencjom cyfrowym – obsłudze narzędzi informatycznych, logice komputerowej i kulturze cyfrowej.
Uczniowie wezmą również udział w dwóch dniach odkrywczych, tzw. białych dniach, poświęconych eksploracji nowych dyscyplin. Dodatkowo szkoły będą mogły stosować 45-minutowe lekcje zamiast 50-minutowych, by tworzyć dłuższe bloki zajęć.
Reforma zakłada także indywidualne wsparcie uczniów – dwie godziny tygodniowo przeznaczone zostaną na pomoc wyrównawczą, utrwalanie wiedzy lub pogłębianie materiału. Uczniowie bez świadectwa szkoły podstawowej (CEB) otrzymają wzmocnione wsparcie zamiast dotychczasowej „pierwszej klasy zróżnicowanej”, co ma zmniejszyć stygmatyzację. Zmiany wejdą w życie we wrześniu 2026 roku.
Druga klasa – orientacja zawodowa i edukacyjna
Drugi rok nauki ma służyć pogłębionej orientacji uczniów. Osiem półdni w roku (czyli 32 godziny lekcyjne) będzie poświęconych krótkim stażom, warsztatom i wizytom w firmach. Dwa kolejne białe dni również zostaną poświęcone poznawaniu zawodów i ścieżek edukacyjnych.
Zmienia się także siatka godzin:
- matematyka – 5 godzin tygodniowo (zamiast 4),
- pierwszy język obcy – 4 godziny tygodniowo (zamiast 3),
- nauka drugiego języka obcego – przesunięta do klasy trzeciej jako opcjonalna.
Uczniowie nadal będą mieć godzinę FMTT oraz dwie godziny zajęć cyfrowych, tym razem poświęconych edukacji medialnej. Te zmiany mają wejść w życie we wrześniu 2027 roku.
Trzecia klasa – wczesna orientacja i specjalizacja
Największe zmiany dotyczą trzeciego roku szkoły średniej. W przeciwieństwie do pierwotnej wersji reformy, uczniowie rozpoczną specjalizację już wtedy – osiem godzin tygodniowo zostanie przeznaczonych na zajęcia orientacyjne, podzielone na dwa bloki po cztery godziny.
Minister Glatigny tłumaczy: „Uczniowie będą mogli wcześniej rozpocząć pracę nad własnym projektem edukacyjnym lub zawodowym”.
Nowy system przewiduje trzy ścieżki orientacyjne:
- Ogólną– przygotowującą do dalszej nauki (np. 4 godziny nauk ścisłych i 4 godziny języka obcego),
- Kwalifikacyjną – przygotowującą do zawodu (np. 4 godziny elektrotechniki i 4 godziny technologii motoryzacyjnej),
- Międzydyscyplinarną– łączącą elementy obu poprzednich profili, dla uczniów niezdecydowanych.
Każda szkoła będzie musiała oferować przynajmniej dwie z trzech ścieżek, ewentualnie we współpracy z innymi placówkami.
Staż i obrona projektu
Uczniowie trzeciej klasy odbędą trzydniowy staż, a na koniec roku przedstawią przed komisją ustną obronę swojego projektu orientacyjnego. Wyniki tej prezentacji będą uwzględniane na równi z dawnym egzaminem certyfikacyjnym CESI. Rada pedagogiczna oceni postępy uczniów, biorąc pod uwagę wyniki z przedmiotów, osiągnięcia w ramach ośmiu godzin orientacyjnych i zawartość zeszytu orientacyjnego.
Niepowodzenie w realizacji projektu oznaczać będzie konieczność powtórzenia klasy, natomiast uczniowie, którzy uzyskają promocję, zachowają możliwość wyboru dowolnej ścieżki w czwartej klasie – bez zamykania się w jednym profilu.
„Chcemy rozbudzić ciekawość ucznia, ale nie zamykać go w jednej drodze” – podkreśla minister Glatigny.
Harmonogram legislacyjny i konsultacje społeczne
Projekt reformy reorganizującej pierwszą klasę szkoły średniej ma trafić do rządu w grudniu 2025 roku, natomiast projekt dotyczący drugiej i trzeciej klasy – w marcu 2026 roku. Przewidziano także szerokie konsultacje ze środowiskiem edukacyjnym, które mają doprecyzować sposób realizacji nowych zajęć orientacyjnych.
Reforma zapowiedziana przez koalicję MR-Engagés stanowi istotną korektę pierwotnej wizji Paktu na rzecz doskonałości nauczania. Stawia na wcześniejsze ukierunkowanie edukacyjne, kompetencje cyfrowe i elastyczność systemu. Czy pozwoli lepiej przygotować młodzież do wymagań współczesnego rynku pracy, pokaże praktyka najbliższych lat.
