Grupa ekspertów odpowiedzialna za reformę krajobrazu szpitalnego w Belgii opublikowała długo oczekiwany raport końcowy, zakładający głęboką przebudowę struktury placówek medycznych w kraju. Dokument zatytułowany „Zmieniać, by zachować (2026–2036)” przewiduje podział szpitali na cztery wyraźnie określone typy oraz koncentrację świadczeń ratunkowych wyłącznie w regionalnych szpitalach ogólnych i centrach uniwersyteckich. Według autorów raportu co najmniej 39 szpitali będzie musiało przejść istotną transformację, a całość zmian ma zostać wdrożona w perspektywie najbliższych dziesięciu lat.
Brak działania oznacza regres
Eksperci nie pozostawiają wątpliwości co do pilności reformy – utrzymanie obecnego modelu funkcjonowania systemu nie jest już możliwe. Główna zasada proponowanych zmian sprowadza się do hasła: koncentrować tam, gdzie to konieczne, i przybliżać opiekę tam, gdzie to możliwe. Autorzy raportu wskazują, że obecny system cechuje się nadmiernym rozdrobnieniem, a zbyt wiele szpitali próbuje jednocześnie oferować pełne spektrum usług medycznych. Tymczasem dostępne zasoby kadrowe i finansowe nie nadążają za rosnącymi potrzebami wynikającymi ze starzenia się społeczeństwa.
Proponowanym rozwiązaniem ma być połączenie większej skali działania z zachowaniem dostępności opieki dla pacjentów. W praktyce oznacza to mniejszą liczbę szpitali, lecz lepiej wyposażonych i wyspecjalizowanych, wspieranych przez rozbudowaną opiekę ambulatoryjną oraz znaczący wzrost roli hospitalizacji jednodniowej. Reforma opiera się na koncepcji Quintuple Aim, obejmującej pięć kluczowych celów: jakość opieki, jej dostępność finansową, równość w dostępie do świadczeń oraz dobrostan zarówno pacjentów, jak i personelu medycznego.
Cztery typy placówek medycznych
Nowa struktura systemu szpitalnego ma opierać się na zasadzie: opieka blisko pacjenta tam, gdzie to możliwe, oraz opieka skoncentrowana tam, gdzie jest to niezbędne. Regionalny szpital ogólny (HGR) stanowić ma podstawę systemu. Placówki tego typu będą zapewniać zarówno opiekę planową, jak i nagłą w przypadku najczęściej występujących schorzeń, dysponując pełnym zapleczem diagnostycznym i technicznym oraz możliwością zwiększenia przepustowości w sytuacjach kryzysowych. Bardziej złożone przypadki będą kierowane do wyspecjalizowanych ośrodków, przy ścisłej współpracy z HGR, gdzie pacjent będzie mógł kontynuować rutynową opiekę i kontrole.
Centrum szpitalne uniwersyteckie (CHU) łączyć ma funkcję regionalnego szpitala ogólnego z działalnością dydaktyczną, badawczą i innowacyjną. Ośrodki te odgrywać będą kluczową rolę w leczeniu przypadków rzadkich i wysoce skomplikowanych, współpracując intensywnie z pozostałymi szpitalami. Eksperci zwracają uwagę na nadmierną liczbę łóżek o charakterze uniwersyteckim w niektórych szpitalach ogólnych, co prowadzi do niejasności kompetencyjnych, i zalecają krytyczną ocenę tej sytuacji w zależności od rodzaju schorzeń i stopnia złożoności opieki.
Lokalne centrum medyczne (CML) ma koncentrować się na planowej opiece specjalistycznej, chirurgii ambulatoryjnej oraz długoterminowym prowadzeniu pacjentów przewlekle chorych, w ścisłej współpracy z podstawową opieką zdrowotną. Placówki te powinny w pełni wykorzystywać potencjał hospitalizacji jednodniowej oraz, tam gdzie to możliwe, wspierać leczenie w warunkach domowych. Z kolei szpital opieki pośredniej (HSI) przeznaczony będzie dla pacjentów po zakończeniu leczenia w oddziałach ostrych, wymagających rehabilitacji i wsparcia w odzyskiwaniu samodzielności, zwłaszcza w obszarze geriatrii, neurologii i opieki paliatywnej. Zarówno CML, jak i HSI mają być instytucjonalnie powiązane z jednym HGR lub CHU w ramach tego samego regionu opieki, tworząc wspólny podmiot prawny z zintegrowanym personelem i zasobami.
Gruntowna reorganizacja systemu ratunkowego
Raport zakłada również daleko idącą przebudowę organizacji opieki ratunkowej. Eksperci postulują wprowadzenie całodobowego, zintegrowanego systemu triażu, w którym numery alarmowe 112 i 1733 będą ze sobą ściśle współpracować, kierując pacjentów do właściwej formy pomocy. Izby przyjęć mają funkcjonować wyłącznie w szpitalach typu HGR i CHU, natomiast dyżury lekarskie powinny stać się bardziej widoczne dla pacjentów i, w miarę możliwości, być zlokalizowane na tym samym terenie co szpitale.
Koncentracja w przypadku rzadkich i złożonych schorzeń
W odniesieniu do szczególnie rzadkich i złożonych schorzeń – takich jak chirurgia przełyku i trzustki, ciężkie urazy wielonarządowe czy onkologia dziecięca – koncentracja opieki uznawana jest za konieczność. Status centrum eksperckiego ma być przyznawany wyłącznie placówkom spełniającym jasno określone kryteria, obejmujące minimalną liczbę wykonywanych procedur, odpowiednią infrastrukturę, funkcjonowanie zespołów multidyscyplinarnych oraz integrację w sieciach opieki zdrowotnej. Zespół multidyscyplinarny definiowany jest jako udokumentowana i stała współpraca doświadczonych lekarzy specjalistów z innymi świadczeniodawcami.
W przypadku chorób rzadkich, których częstość występowania w Unii Europejskiej jest niższa niż 1 na 2 000 mieszkańców, autorzy raportu postulują przekształcenie obecnych ośrodków referencyjnych w pełnoprawne centra eksperckie. Ma to zapewnić pacjentom szybszą diagnostykę, bardziej przejrzyste ścieżki leczenia oraz lepszą koordynację opieki na poziomie krajowym.
