Premier Bart De Wever powraca z nową propozycją drastycznych środków oszczędnościowych, odpowiadając na krytykę dotyczącą zbyt niskiego poziomu ambicji budżetowych. Nawet odrzucona wcześniej przez MR podwyżka podatku VAT ponownie znalazła się wśród propozycji mających przynieść oszczędności rzędu 10 miliardów euro. Pytanie brzmi, czy koalicja Arizona przetrwa tę napiętą próbę sił między partnerami rządowymi.
Premier Bart De Wever oraz wicepremierzy wszystkich partii koalicyjnych rozpoczęli o godzinie 13:00 maratońską sesję poświęconą budżetowi. Szef rządu przedstawił nową tabelę finansową zawierającą propozycje mające doprowadzić do konsolidacji fiskalnej w wysokości 10 miliardów euro do 2030 roku.
Niski poziom optymizmu wobec szczytu europejskiego
Optymizm co do osiągnięcia porozumienia przed czwartkowym szczytem europejskim poświęconym Ukrainie nie jest wysoki. Rząd wciąż dopracowuje szczegóły letniego porozumienia koalicyjnego. We wtorek wieczorem próbowano uzgodnić kluczowe kwestie dotyczące reformy emerytalnej, złagodzenia zasad pracy nocnej, rozszerzenia flexi-jobs oraz wprowadzenia podatku od zysków kapitałowych.
Mimo intensywnych rozmów nie udało się osiągnąć pełnego porozumienia, choć – jak relacjonują uczestnicy – zaobserwowano zbliżenie stanowisk między wicepremierami Frankiem Vandenbroucke (Vooruit) a Davidem Clarinvalem (MR). W środę rano dyskusje kontynuowano w gronie współpracowników gabinetów, z nadzieją na postęp do południa.
Nieustępliwa postawa premiera
De Wever pozostaje zdeterminowany, by znaleźć 10 miliardów euro oszczędności lub nowych dochodów do 2030 roku. „To absolutne minimum” – oświadczył w środę po południu przed siedzibą przy Wetstraat 16 w rozmowie z VTM Nieuws. „Będziemy negocjować, aż osiągniemy ten próg”.
Niektórzy obserwatorzy nie wykluczają, że rząd De Wevera będzie zmuszony rozpocząć pierwsze miesiące 2026 roku z budżetem awaryjnym opartym na systemie tymczasowych dwunastych części.
Fakt, że w ostatnich dniach omawiano listę działań sanacyjnych o wartości 6 miliardów euro, nie oznacza – jak zapewnia N-VA – obniżenia poziomu ambicji. Chodziło o zamknięcie części negocjacji, podczas gdy reszta miała zostać uzgodniona później.
Podwyższenie stawki negocjacyjnej
To jednak również się nie udało, co spowodowało powrót całego pakietu na stół negocjacyjny. Premier tym samym zwiększył presję na swoich partnerów koalicyjnych, którzy muszą jasno określić, czy są gotowi zrezygnować ze swoich weta. Efektem może być albo przełom, albo pogłębienie kryzysu wewnątrz rządu.
Wśród propozycji ponownie znalazła się podwyżka VAT, choć nie jest jeszcze jasne, w jakiej formie miałaby zostać wprowadzona. To ruch ryzykowny, ponieważ frankofońscy liberałowie z MR wielokrotnie podkreślali, że nie wezmą udziału w dalszych rozmowach, jeśli kwestia podniesienia VAT pozostanie w pakiecie. W centrali MR na razie nie komentuje się tego posunięcia. W innych partiach mówi się, że De Wever „odgrywa przedstawienie”, próbując połączyć podwyżkę VAT z obniżeniem obciążeń podatkowych w innych obszarach.
Szczyt europejski jako czynnik presji czasu
Rozmowy prawdopodobnie potrwają całą noc, lecz muszą zakończyć się najpóźniej w czwartek rano. O godzinie 10:00 premier ma być obecny na szczycie europejskim, podczas którego omawiana będzie m.in. kwestia konfiskaty rosyjskich aktywów w Euroclear. Decyzja ta ma dla Belgii szczególne znaczenie, ponieważ Euroclear ma siedzibę w Brukseli, co naraża kraj na potencjalne roszczenia odszkodowawcze.
Nie wyklucza się jednak, że w razie osiągnięcia porozumienia De Wever przed wystąpieniem w Brukseli uda się jeszcze do Izby Reprezentantów, by przedstawić deklarację programową lub przynajmniej wyjaśnić, jakie uzgodnienia zostały poczynione.
Perspektywa budżetu tymczasowego
Coraz trudniej zakładać, że budżet na 2026 rok zostanie przyjęty przez parlament jeszcze w tym roku. Coraz częściej mówi się więc o scenariuszu, w którym rząd De Wevera rozpocznie 2026 rok z budżetem awaryjnym, opartym na tymczasowych dwunastych częściach budżetu poprzedniego roku.
Choć taki mechanizm nie jest katastroficzny, oznaczałby istotne opóźnienie w realizacji programu rządowego i mógłby zostać odczytany jako porażka polityczna młodej koalicji. Budżet tymczasowy pozwala na utrzymanie funkcjonowania państwa, lecz blokuje wdrażanie nowych polityk i reform.
Analiza mechanizmów koalicyjnych
Obecna sytuacja ujawnia głębokie napięcia wewnątrz koalicji Arizona, łączącej partie o bardzo odmiennych profilach ideologicznych i elektoratach. N-VA, reprezentująca flamandzki nacjonalizm i konserwatyzm fiskalny, wydaje się najbardziej zdeterminowana, by osiągnąć ambitne cele budżetowe.
MR, frankofońscy liberałowie, choć również deklarują odpowiedzialność fiskalną, zwracają uwagę na społeczne konsekwencje niektórych środków, takich jak podwyżka VAT, która w sposób regresywny obciąża gospodarstwa o niższych dochodach.
Vooruit, flamandzcy socjaldemokraci, oraz Les Engagés, frankofońscy centryści, próbują balansować między potrzebą sanacji finansów publicznych a ochroną belgijskiego modelu społecznego.
Kontekst europejskich wymogów fiskalnych
Presja na osiągnięcie ambitnych celów budżetowych nie wynika wyłącznie z wewnętrznych przekonań koalicji, ale także z zobowiązań wobec Unii Europejskiej. Belgia, mająca jeden z najwyższych wskaźników długu publicznego w strefie euro, znajduje się pod szczególną obserwacją instytucji europejskich i rynków finansowych.
Nowe reguły fiskalne UE, przyjęte po pandemii COVID-19, wymagają od państw członkowskich przedstawienia realistycznych planów redukcji deficytu i długu publicznego. Brak takiego planu mógłby narazić Belgię na procedurę nadmiernego deficytu i utratę wiarygodności kredytowej, co przełożyłoby się na wzrost kosztów obsługi długu.
Implikacje społeczne i ekonomiczne
Proponowane środki, zwłaszcza potencjalna podwyżka VAT, budzą poważne pytania o ich skutki społeczne. VAT jest podatkiem regresywnym – jego podwyższenie mocniej uderza w gospodarstwa o niższych dochodach, które większą część zarobków przeznaczają na konsumpcję.
Z drugiej strony alternatywy, takie jak cięcia w wydatkach publicznych czy zwiększenie podatków bezpośrednich, również mają trudne społeczne konsekwencje. Koalicja stoi więc przed dylematem: jak przeprowadzić konsolidację fiskalną w sposób możliwie najbardziej sprawiedliwy społecznie i politycznie akceptowalny.
Pytania o stabilność koalicji
Obecny kryzys budżetowy jest pierwszym poważnym testem dla rządu Barta De Wevera. To, w jaki sposób koalicja poradzi sobie z tym wyzwaniem, będzie miało kluczowe znaczenie dla jej dalszej stabilności i zdolności do rządzenia. Belgijska historia polityczna zna wiele przypadków gabinetów, które upadły właśnie na etapie negocjacji budżetowych.
Czy Arizona przetrwa tę próbę? Odpowiedź poznamy w najbliższych godzinach. Jedno jest pewne – stawka jest wysoka nie tylko dla samego rządu, ale i dla przyszłości ekonomicznej oraz społecznej Belgii.
