Raport przygotowany przez jedenastu ekspertów na zlecenie minister-przewodniczącej Elisabeth Degryse zawiera drastyczne rekomendacje oszczędnościowe dla Federacji Walonia-Bruksela (FWB). Dokument liczący 41 stron ma być podstawą negocjacji budżetowych i jasno wskazuje na pilność sytuacji finansowej.
Diagnoza stanu finansów publicznych
Komitet ekspertów – w składzie m.in. Marie Goransson, Philippe Defeyt, Delphine Van Hoolandt i Jean Hindriks – odbył siedem spotkań roboczych. Redukcję deficytu określa jako „konieczność absolutną” i „sprawę najwyższej pilności”, podkreślając, że obecne cele budżetowe to jedynie początek koniecznych reform strukturalnych.
Raport powstał jako niezależny audyt finansów FWB i wskazuje nie tylko na źródła problemów, ale też na konkretne ścieżki oszczędności w różnych sektorach.
Edukacja jako główny cel oszczędności
Szkolnictwo podstawowe i średnie generuje 7 mld euro wydatków rocznie, czyli 54 proc. całego budżetu FWB. Aż 85 proc. tych środków przeznacza się na wynagrodzenia, co czyni sektor głównym obszarem potencjalnych cięć.
Eksperci podkreślają paradoks: FWB wydaje więcej na edukację niż średnia unijna, nie osiągając proporcjonalnie lepszych wyników. Wskazują m.in. na korzystne płace i mniejsze obciążenie godzinowe nauczycieli w porównaniu z innymi krajami Europy.
Propozycje dotyczące kadr nauczycielskich
Zespół ostrzega przed kosztami reformy kształcenia początkowego nauczycieli (RFIE). Wydłużenie studiów i wprowadzenie obowiązkowego stopnia magistra może oznaczać dodatkowe 500 mln – 1 mld euro rocznie w wyniku nowego systemu wynagrodzeń 401.
Strategia oszczędnościowa obejmuje zwiększenie liczby godzin dydaktycznych nauczycieli szkół średnich – zwłaszcza wychowania fizycznego i przedmiotów artystycznych – wolniejsze tempo wzrostu wynagrodzeń oraz ograniczenie liczby małych klas. W roku szkolnym 2022/23 aż 16 proc. klas w szkolnictwie średnim miało poniżej 10 uczniów.
Status zawodowy i przywileje
Raport zaleca analizę przywilejów nauczycielskich, takich jak wcześniejsze możliwości przejścia na emeryturę, delegacje czy tzw. bank chorobowy. Eksperci sugerują zastąpienie ich elastycznym zarządzaniem czasem pracy pod koniec kariery.
Wbrew oczekiwaniom politycznym, zespół przestrzega przed reformą wprowadzającą przejście od mianowania do kontraktów czasowych (CDIE). Według analizy mogłoby to przynieść „bardzo znaczące” koszty zamiast oszczędności.
Szkolnictwo wyższe i media publiczne
W edukacji wyższej wydatki na studenta są o 22 proc. niższe niż we Flandrii. Eksperci sugerują podwyżkę czesnego, reformę systemu stypendiów i wdrożenie modelu DIES, zwiększającego wkład finansowy studentów europejskich.
RTBF ponownie znalazło się w centrum rekomendacji oszczędnościowych. Eksperci zauważają, że flamandzka VRT otrzymuje podobną dotację dla dwukrotnie większej widowni, co ich zdaniem otwiera przestrzeń do cięć bez utraty jakości informacji.
Kultura i sport pod lupą
W kulturze proponuje się ograniczenie dotacji fakultatywnych, zachęcanie instytucji do rewizji polityki cenowej i rozwój mecenatu prywatnego. W sporcie eksperci zalecają zmniejszenie liczby federacji i centrów Adeps, aby zoptymalizować koszty.
Społeczne skutki i systemowe ostrzeżenia
Raport podkreśla, że oszczędności będą miały poważne konsekwencje społeczne, dlatego konieczne jest równoległe opracowanie planu transformacji wspierającego instytucje dotknięte reformami.
Zespół wskazuje też na problem nadmiernej liczby urzędników delegowanych do gabinetów ministerialnych, co ich zdaniem powinno zostać ograniczone w ramach cięć administracyjnych.
Rekomendacje ekspertów obrazują skalę kryzysu finansowego FWB i sugerują reformy o charakterze strukturalnym, które wykraczają poza doraźne korekty budżetu. Ich realizacja wymagać będzie jednak szerokiego konsensusu politycznego oraz społecznej akceptacji dla głębokich zmian w systemie edukacji i usług publicznych.
