Rząd federalny Belgii przyjął zestaw środków nadzwyczajnych mających na celu zmniejszenie przeludnienia w krajowych zakładach karnych. Ta inicjatywa, prowadzona przez minister sprawiedliwości Annelies Verlinden (CD&V), oznacza znaczący zwrot w krajowej polityce penitencjarnej.
System rozszerzonego warunkowego zwolnienia
Nowe przepisy pozwolą osobom skazanym na kary do trzech lat więzienia na szybsze skorzystanie z warunkowego zwolnienia lub nadzoru elektronicznego. Środek ten wyraźnie wyklucza terrorystów, przestępców seksualnych i sprawców poważnych aktów przemocy. Zakładany cel ilościowy to redukcja o 1700 więźniów w nadchodzących miesiącach.
Te środki nadzwyczajne, początkowo przewidziane w porozumieniu wielkanocnym, wymagały dostosowań po krytycznych uwagach Rady Stanu. Ta rewizja świadczy o złożoności prawnej każdej reformy systemu penitencjarnego.
Zerwanie z poprzednią polityką
Ta orientacja stanowi wyraźne zerwanie z linią przyjętą w poprzedniej kadencji. Były minister Vincent Van Quickenborne (Open VLD) preferował podejście represyjne, wprowadzając systematyczne wykonywanie kar więzienia od sześciu miesięcy do trzech lat. Ta polityka miała na celu walkę z poczuciem bezkarności, uznając, że pobyt w więzieniu, nawet krótki, może zniechęcić pierwszorazowych przestępców do ponownego łamania prawa.
Równolegle to podejście opowiadało się za zniesieniem kar poniżej sześciu miesięcy, uznawanych za nieskuteczne. Jednak ta orientacja przyczyniła się do pogorszenia obecnego kryzysu przeludnienia w zakładach karnych.
Ograniczenia konstytucyjne i adaptacja projektu
Początkowe ambicje minister Verlinden musiały zostać zrewidowane ze względu na ograniczenia konstytucyjne. Pierwotny projekt przewidywał powierzenie dyrektorom zakładów karnych możliwości bezpośredniego decydowania o przyznaniu bransoletek elektronicznych lub wcześniejszych zwolnień w określonych przypadkach.
Rada Stanu odrzuciła tę propozycję, uznając, że narusza zasady konstytucyjne: tylko władza sądownicza może modyfikować modalności wykonywania kary. W konsekwencji sądy penitencjarne zachowują wyłączną kompetencję w tych decyzjach.
Marc Nève, przewodniczący Centralnej Rady Nadzoru Penitencjarnego, podkreśla główną trudność praktyczną: sądy penitencjarne dramatycznie potrzebują środków do przetwarzania napływu spraw. Te sądy są już przeciążone wnioskami o rozpatrzenie krótkich kar.
Napięcia budżetowe między poziomami władzy
Wdrożenie tych środków ujawnia znaczące napięcia budżetowe między poziomem federalnym a jednostkami federacyjnymi. Chociaż decyzja pochodzi od rządu federalnego, to Wspólnoty, kompetentne w sprawach Domów Sprawiedliwości, muszą zapewnić kontrolę nadzoru elektronicznego.
We Flandrii minister Zuhal Demir (N-VA) domaga się rozmieszczenia 4000 dodatkowych bransoletek do końca 2027 roku, jednocześnie wymagając federalnego przedfinansowania pokrycia tych kosztów. Wymiana między Demir a Verlinden są regularne i często napięte w tej kwestii.
Flamandzka minister oskarża poziom federalny o narzucanie środków bez ponoszenia finansowych konsekwencji. Annelies Verlinden odpowiada, że dotacja przyznana rządowi flamandzkiemu może zostać zmieniona tylko przez ustawę specjalną, przegłosowaną większością dwóch trzecich w Parlamencie. Zobowiązuje się jednak do przeprowadzenia analizy wpływu w celu oceny skutków tych środków na jednostki federacyjne.
Zróżnicowane reakcje według regionów
Po stronie frankofońskiej podejście okazuje się bardziej ugodowe. Minister Valérie Lescrenier (Les Engagés) cieszy się, że jej apel o przedfinansowanie Domów Sprawiedliwości został wysłuchany. Oczekuje jednak poznania konkretnych modalności, które mają zostać sprecyzowane w tekście przedstawionym rządowi federalnemu.
Skala wyzwania więziennego
Oficjalne dane ilustrują skalę wyzwania: na 15 kwietnia 2025 roku 12 877 osób było uwięzionych przy oficjalnej pojemności 11 040 miejsc, według SPF Sprawiedliwości. Ten wskaźnik obłożenia 116,6% świadczy o strukturalnym przeludnieniu budzącym niepokój.
Skuteczność tej zmiany kursu pozostaje niepewna wobec przeludnienia więziennego, które stało się chroniczne. Presja pozostaje bardzo silna w belgijskich zakładach karnych, rodzące pytania o zdolność tych środków do przyniesienia trwałego rozwiązania problemu.
