Od poniedziałku w Belgii obowiązują nowe przepisy znacząco ograniczające dostęp do systemu przyjmowania osób ubiegających się o azyl. Nowelizacje, zawarte w dwóch aktach prawnych przyjętych przez Izbę Reprezentantów na początku lipca, wprowadzają przyspieszone procedury rozpatrywania wniosków oraz zawężają kryteria dostępu do sieci ośrodków recepcyjnych.
Nowe regulacje zostały przeforsowane przez koalicję Arizona i weszły w życie zgodnie z zapowiedziami gabinetu minister ds. azylu Anneleen Van Bossuyt. Zmiany spotkały się z krytyką opozycji – z wyjątkiem partii skrajnie prawicowych – oraz organizacji humanitarnych.
Brak zakwaterowania dla osób z ochroną w innych krajach UE
Najbardziej istotna zmiana dotyczy osób, które wcześniej otrzymały ochronę międzynarodową w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Od teraz nie będą one miały prawa do zakwaterowania w ośrodkach zarządzanych przez Fedasil lub Czerwony Krzyż. Przykładowo, osoba, która złożyła skuteczny wniosek azylowy we Włoszech, a następnie przyjechała do Belgii, nie zostanie już przyjęta do belgijskiego systemu recepcyjnego.
Dodatkowo wnioski tych osób będą rozpatrywane w trybie przyspieszonym. Zostaną one automatycznie uznane za niedopuszczalne – zarówno w przypadku wcześniejszej decyzji pozytywnej, jak i negatywnej – chyba że wnioskodawca przedstawi nowe, istotne elementy sprawy.
Zmiany dotyczące wniosków składanych w imieniu nieletnich
Nowe przepisy mają także przeciwdziałać obchodzeniu systemu poprzez składanie kolejnych wniosków azylowych w imieniu nieletnich, po wcześniejszym odrzuceniu wniosku osoby dorosłej. Takie działania będą z automatu uznawane za nadużycie, o ile nie zostaną przedstawione nowe dowody lub okoliczności. Wyjątkiem będą przypadki, w których dziecko ma odrębne i uzasadnione podstawy do ubiegania się o ochronę.
Według danych ministerstwa, w 2023 roku aż 15 000 z 40 000 wniosków azylowych złożono przez osoby, które wcześniej otrzymały już decyzję w innym państwie UE lub których sprawy były wciąż w toku. Nowe regulacje mają ograniczyć skalę tego zjawiska.
Tło polityczne i kontrowersje
Zmiany w belgijskim prawodawstwie wpisują się w szerszy kontekst europejskiej dyskusji na temat reformy wspólnego systemu azylowego. Wobec braku skutecznych mechanizmów relokacji i solidarności, wiele państw – w tym Belgia – decyduje się na wprowadzenie krajowych ograniczeń, mających na celu odciążenie systemu recepcyjnego.
Organizacje pozarządowe i obrońcy praw człowieka ostrzegają jednak przed ryzykiem naruszenia zasady non-refoulement (zakazu zawracania do kraju, gdzie grozi prześladowanie), a także przed pogorszeniem sytuacji osób najbardziej narażonych na wykluczenie.
Zwolennicy reform podkreślają natomiast, że nowe przepisy pozwolą usprawnić działanie systemu i skoncentrować pomoc na osobach, które realnie potrzebują ochrony, jednocześnie ograniczając liczbę wniosków uznawanych za powtarzające się lub instrumentalne.
Wyzwania we wdrożeniu przepisów
Wdrożenie nowych regulacji będzie wymagało dostosowania procedur administracyjnych oraz systemów informatycznych służących do weryfikacji wcześniejszych wniosków złożonych w innych krajach UE. Sukces reformy zależy w dużej mierze od efektywności wymiany informacji między państwami członkowskimi oraz od zdolności belgijskich służb do szybkiej identyfikacji spraw podlegających nowym przepisom.
