Osoby przebywające na długotrwałym zwolnieniu lekarskim w Belgii będą zobowiązane do corocznego odnawiania zaświadczenia o niezdolności do pracy u swojego lekarza. Brak spełnienia tego wymogu może skutkować utratą prawa do zasiłku chorobowego. To jedna z kluczowych zmian przygotowanych przez ministra zdrowia Franka Vandenbroucke’a (Vooruit) w ramach szerokiego pakietu reform mających zwiększyć aktywność zawodową osób długotrwale nieobecnych na rynku pracy z powodów zdrowotnych.
Minister Vandenbroucke zaprezentował zestaw propozycji mających zmodernizować system wsparcia dla osób długotrwale chorych. Zmiany wpisują się w założenia nowego federalnego porozumienia budżetowego, które przewiduje oszczędności rzędu 1,9 miliarda euro do 2030 roku w obszarze wydatków związanych z długotrwałą niezdolnością do pracy. Celem rządu jest umożliwienie powrotu 100 tysięcy osób na rynek pracy do końca dekady.
Ograniczenie czasu trwania pierwszego zwolnienia lekarskiego
Jedną z najważniejszych nowości jest skrócenie maksymalnego okresu pierwszego zaświadczenia lekarskiego o niezdolności do pracy do trzech tygodni. Zmiana ma zapewnić szybsze oraz regularne monitorowanie stanu zdrowia osób, które z powodu choroby pozostają poza rynkiem pracy. Wcześniej wprowadzono już zasadę, że zwolnienia lekarskie w pierwszym roku nie mogą przekraczać trzech miesięcy.
W nowym systemie lekarz prowadzący ma obowiązek przeprowadzać konsultację z pacjentem przebywającym na długotrwałym zwolnieniu co najmniej raz w roku. Podczas takiego spotkania musi zostać omówiona ewentualna możliwość powrotu do pracy – w formie dostosowanej do stanu zdrowia pacjenta.
Coroczna procedura odnowienia statusu niezdolności do pracy
Kluczową zmianą jest wprowadzenie obowiązku corocznego składania wniosku o uznanie niezdolności do pracy. Niewypełnienie tego obowiązku w terminie będzie skutkować utratą prawa do zasiłku chorobowego. Wyjątki przewidziano jednak dla osób cierpiących na schorzenia przewlekłe, takie jak choroby nowotworowe, gdzie perspektywa poprawy jest ograniczona.
Gabinet ministra podkreśla, że obowiązkowe konsultacje nie zwiększą znacząco obciążenia lekarzy rodzinnych. „Zdecydowana większość pacjentów z chorobami przewlekłymi i tak odbywa wizytę u swojego lekarza przynajmniej raz w roku” – argumentują przedstawiciele resortu zdrowia.
Plan działań przeciwko wypaleniu zawodowemu
Reformy nie ograniczają się do mechanizmów kontrolnych. Minister Vandenbroucke zapowiada wprowadzenie kompleksowego planu przeciwdziałania wypaleniu zawodowemu, które jest jedną z głównych przyczyn długotrwałych absencji chorobowych w Belgii. „Mobilizujemy całą dostępną wiedzę i zasoby, aby skutecznie przeciwdziałać temu zjawisku” – podkreśla ministerstwo.
Plan ma charakter profilaktyczny i obejmuje działania mające zapobiegać długim okresom nieobecności w pracy wywołanym obciążeniem psychicznym lub przemęczeniem zawodowym.
Weryfikacja setek tysięcy przypadków długotrwałej niezdolności
Narodowy Instytut Ubezpieczeń Zdrowotnych i Inwalidztwa (RIZIV) otrzyma zadanie określenia, które grupy osób długotrwale chorych zostaną w kolejnych latach „zaproszone do oceny potencjału zawodowego”. W praktyce oznacza to ponowną analizę sytuacji 218 tysięcy osób w latach 2025–2029.
„Oczekujemy, że w tej grupie uzyskamy dodatkowy odpływ z systemu na poziomie około 17 procent. Jednak najważniejszym celem jest ponowne zbadanie potencjału tych osób, aby móc lepiej wspierać ich powrót na rynek pracy” – wyjaśnia ministerstwo.
Kasy chorych pozytywnie oceniają propozycję kontroli ponad 100 tysięcy przypadków, widząc w niej możliwość bardziej precyzyjnego dostosowania wsparcia do indywidualnych potrzeb.
Zwiększenie odpowiedzialności pracodawców
Reforma przewiduje również większą odpowiedzialność finansową ze strony pracodawców. Rozszerzony zostanie zakres składki solidarnościowej, która polega na zwrocie przez pracodawcę 30 procent wartości zasiłku wypłacanego przez kasę chorych.
Mechanizm obejmie tylko przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 50 pracowników i będzie dotyczyć wyłącznie pracowników w wieku 18–55 lat. Celem jest motywowanie dużych firm do wzmacniania profilaktyki zdrowotnej i zapewniania warunków sprzyjających utrzymaniu zdrowia pracowników.
Jednocześnie zostanie wprowadzony system zachęt dla pracodawców, którzy zdecydują się zatrudnić osoby wracające do pracy po okresie niezdolności – otrzymają podwyższoną premię za wznowienie zatrudnienia.
Kontekst społeczny i wyzwania systemowe
Zmiany wpisują się w szerszy kontekst wyzwań, jakie stoją przed belgijskim systemem zabezpieczenia społecznego. Liczba osób długotrwale nieobecnych w pracy z powodów zdrowotnych stale rośnie, generując coraz większe obciążenie finansowe.
Reformy wywołują dyskusję. Z jednej strony wskazuje się na konieczność poprawy stabilności finansowej systemu i większej aktywizacji osób, które mogą wrócić do pracy. Z drugiej – przedstawiciele osób chorych i związki zawodowe podkreślają potrzebę ochrony najsłabszych oraz ryzyko nadmiernej presji na osoby rzeczywiście niezdolne do pracy.
Efektywność reform zależeć będzie od jakości wsparcia oferowanego osobom powracającym na rynek pracy oraz od gotowości pracodawców do tworzenia elastycznych warunków zatrudnienia dostosowanych do stanu zdrowia pracowników.
