Deputowani koalicji Arizona ostrzegają przed ryzykiem, że osoby wykluczane z systemu zasiłków dla bezrobotnych mogą masowo przechodzić na długoterminowe świadczenia z tytułu niezdolności do pracy. Minister spraw społecznych i zdrowia Frank Vandenbroucke (Vooruit) przedstawił mechanizmy, które mają temu zapobiec, choć część parlamentarzystów pozostaje sceptyczna co do skuteczności proponowanych rozwiązań.
Minister podkreślał wcześniej, że dzięki działaniom aktywizującym osoby długotrwale chore rząd chce odzyskać 1,8 miliarda euro w 2029 roku i 2,2 miliarda euro w 2030 roku. Obecnie ponad 500 tysięcy mieszkańców Belgii pobiera świadczenia z tytułu długotrwałej niezdolności do pracy. Plan rządu zakłada zwiększenie odpowiedzialności wszystkich zaangażowanych stron – pracodawców, pracowników, lekarzy oraz towarzystw ubezpieczeń zdrowotnych – oraz przeprowadzenie 218 tysięcy kontroli do końca kadencji. Zasadą ma być ponowna ocena stanu zdrowia po maksymalnie roku.
Obawy przed nadużyciami systemu
Mimo zapowiedzianych środków bezpieczeństwa niektórzy deputowani koalicji, m.in. Eva Demesmaeker (N-VA), obawiają się wzrostu liczby osób, które – po utracie prawa do zasiłku dla bezrobotnych – będą ubiegać się o świadczenia chorobowe. „W przeciwieństwie do zasiłków dla bezrobotnych, świadczenia chorobowe nie są ograniczone czasowo i zwykle są korzystniejsze finansowo niż dochód z integracji społecznej. Jak zamierzacie temu zapobiec?” – pytała minister Vandenbroucke’a.
Minister odpowiedział, przypominając o formalnych wymogach systemu. Aby otrzymać świadczenie chorobowe, ubezpieczony musi zostać uznany za niezdolnego do pracy – a to jest możliwe wyłącznie wtedy, gdy istnieje realny wpływ stanu zdrowia na zdolność do wykonywania pracy zarobkowej.
Baza danych i monitoring elektronicznych zwolnień lekarskich
Od stycznia 2026 roku ma powstać centralna baza danych gromadząca elektroniczne zaświadczenia o niezdolności do pracy, początkowo obejmująca dokumenty trafiające do towarzystw ubezpieczeniowych. „Na tej podstawie możliwe będzie prowadzenie eksploracji danych dotyczących wszystkich elektronicznych zaświadczeń, również osób niezwiązanych stosunkiem pracy” – wyjaśnił Vandenbroucke. Zgodnie z umową rządową przewidziano też szczególne zasady odpowiedzialności dla osób bez umowy o pracę w ramach ścieżek powrotu do zatrudnienia.
Eksploracja danych – obejmująca krzyżowanie informacji z różnych systemów – ma pomóc wskazać m.in. lekarzy wystawiających nieproporcjonalnie dużo zwolnień lub wpisujących długie okresy niezdolności do pracy. Plan ten nie spotyka się jednak z pełnym poparciem środowisk medycznych.
Statystyki osób przechodzących z bezrobocia na świadczenia chorobowe
Demesmaeker zwróciła się także o dane dotyczące liczby odrzuconych wniosków o świadczenia chorobowe składanych przez osoby bezrobotne. Minister nie posiada jeszcze takich statystyk, ale przedstawił dane dotyczące liczby ubezpieczonych uznanych za niezdolnych do pracy w latach 2019–2023.
Odsetek osób aktywnych zawodowo w tej grupie wzrósł z 86 procent w 2019 roku do 91 procent w 2023 roku. Udział osób bezrobotnych spadł w tym samym okresie z 14 do 9 procent.
Szerszy kontekst reform społecznych
Zmiany proponowane przez rząd Arizona wpisują się w szeroką reformę systemu zabezpieczenia społecznego. Zaostrzenie zasad przyznawania zasiłków dla bezrobotnych idzie w parze z działaniami mającymi utrudnić przenoszenie się do innych systemów wsparcia. Krytycy ostrzegają jednak, że zbyt restrykcyjne podejście może prowadzić do wykluczenia osób naprawdę potrzebujących pomocy, podczas gdy zwolennicy wskazują na konieczność ograniczenia nadużyć i poprawy aktywności zawodowej.
Największym wyzwaniem pozostaje znalezienie równowagi między kontrolą systemu a ochroną osób faktycznie niezdolnych do pracy. Elektroniczny monitoring zwolnień lekarskich i analiza danych mają zwiększyć transparentność systemu, lecz wywołują obawy dotyczące prywatności pacjentów oraz autonomii lekarzy.
Realną skuteczność reform będzie można ocenić dopiero po ich wdrożeniu i przeanalizowaniu danych dotyczących przepływów pomiędzy systemami wsparcia oraz wpływu zmian na sytuację osób długotrwale chorych i bezrobotnych.
