Dług Federacji Waloński-Bruksela ma wzrosnąć o połowę do 2029 roku, osiągając poziom 150 procent jej wpływów – ostrzegła w poniedziałek 30 września 2025 r. Agencja Długu FWB. Alarmujące prognozy zaprezentowano w komisji budżetowej Parlamentu Federacji Waloński-Bruksela w dniu, w którym rząd rozpoczął posiedzenie budżetowe, mające wypracować rozwiązania dla coraz bardziej krytycznej sytuacji finansowej. Dane te podkreślają skalę wyzwań stojących przed premier Elisabeth Degryse i jej rządem, który musi znaleźć sposób na powstrzymanie spirali zadłużenia przy jednoczesnym utrzymaniu kluczowych usług publicznych, zwłaszcza w sektorze edukacji – głównym obszarze odpowiedzialności Federacji.
Federacja Waloński-Bruksela, od lat zmagająca się z chronicznym deficytem, zgromadziła znaczne zadłużenie. Na koniec 2025 roku wyniesie ono 14,25 miliarda euro, co stanowi 105 procent jej wpływów, zgodnie z danymi przedstawionymi w komisji budżetowej. Już te liczby są niepokojące, ale prognozy rysują jeszcze bardziej dramatyczny obraz sytuacji finansowej instytucji odpowiedzialnej za edukację i kulturę we francuskojęzycznej części Belgii.
Dramatyczne prognozy na 2029 rok
Przy braku zmian w polityce zadłużenie sięgnie 21,6 miliarda euro, czyli 150 procent wpływów Federacji do 2029 roku – prognozuje Agencja Długu. Oznacza to wzrost o ponad 50 procent w ciągu czterech lat, co stawia FWB na ścieżce prowadzącej do poważnego kryzysu fiskalnego.
W tym czasie podwoi się także koszt obsługi długu. W 2025 roku odsetki pochłoną 294 miliony euro, czyli 2,2 procent wpływów Federacji. Do 2029 roku udział ten wzrośnie do 4,2 procent, co oznacza, że coraz większa część budżetu będzie trafiać na spłatę odsetek kosztem edukacji, kultury i innych usług publicznych.
Efekt kuli śnieżnej i ostrzeżenia ekspertów
Podczas obrad komisji zaprezentowano również raport komitetu ekspertów powołanego przez rząd. Pierre Crevits, przewodniczący grupy i dyrektor generalny Dexia, ostrzegł przed „ryzykiem wymknięcia się długu spod kontroli” oraz przed podwajającymi się obciążeniami odsetkowymi.
„Dziś ciężar długu wynosi 300 milionów euro rocznie. W 2029 roku będzie to 600 milionów, a w 2040 roku aż 1,2 miliarda” – podkreślił. „Wejdziemy w efekt kuli śnieżnej, jeśli szybko nie zredukujemy deficytu” – dodał w trakcie długiej dyskusji z parlamentarzystami. Pojawiły się pytania dotyczące mandatu komitetu, metodologii analizy i skutków społecznych proponowanych reform, co odzwierciedla obawy o ich konsekwencje i demokratyczną legitymizację.
Crevits odpowiadał: „Nie jesteśmy oderwani od społeczeństwa. Rozumiemy wpływ proponowanych działań. Ale jeśli nie zadziałamy teraz, w przyszłości trzeba będzie wdrożyć środki jeszcze bardziej surowe”.
Kontrowersyjne propozycje reform
Raport komitetu, liczący około czterdziestu stron, przedstawia pesymistyczne perspektywy budżetowe, a jednocześnie sugeruje szereg działań naprawczych. Eksperci proponują m.in. podniesienie czesnego w szkolnictwie wyższym, zwiększenie liczby godzin pracy niektórych nauczycieli, zniesienie systemu końca kariery dla nauczycieli oraz przegląd opłat pobieranych w dotowanych żłobkach.
Propozycje te spotkały się z ostrymi reakcjami związków zawodowych, organizacji nauczycielskich i studentów. Każde z rozwiązań dotyka wrażliwych obszarów polityki społecznej i edukacyjnej, stanowiących fundament działalności Federacji. Szczególnie kontrowersyjna okazała się propozycja wyższych opłat za studia, która wpisuje się w kontekst niedawnych protestów studenckich dotyczących finansowania edukacji.
Publikacja prognoz zbiegła się z rozpoczęciem obrad budżetowych rządu. Koalicja MR-Les Engagés zapowiedziała redukcję deficytu o 300 milionów euro do 2029 roku, co eksperci uznali za niewystarczające.
Strukturalne przyczyny kryzysu
Kryzys FWB ma głębokie podłoże strukturalne. Federacja finansuje edukację i kulturę społeczności francuskojęzycznej, ale jej dochody są ograniczone i zależne od transferów z innych szczebli władzy. W przeciwieństwie do regionów, nie posiada realnej autonomii fiskalnej i nie może samodzielnie zwiększać wpływów podatkowych.
Jednocześnie koszty rosną – zarówno z powodu demografii, jak i presji płacowej w sektorze edukacji. Automatyczne indeksacje wynagrodzeń, typowe dla belgijskiego systemu, dodatkowo zwiększają wydatki, nad którymi FWB ma ograniczoną kontrolę. Powstaje w ten sposób fiskalna pułapka, z której trudno wyjść bez gruntownych reform.
Społeczne i polityczne dylematy reform
Rząd stoi przed trudnymi decyzjami. Podwyższenie czesnego może poprawić budżet, ale ograniczyć dostępność studiów. Zwiększenie obciążenia nauczycieli obniży koszty, ale może pogorszyć jakość nauczania i zniechęcić do zawodu. Zniesienie systemu końca kariery spotyka się z silnym sprzeciwem związków zawodowych, a podniesienie opłat w żłobkach uderzyłoby w młode rodziny.
Każda z tych propozycji może poprawić sytuację fiskalną, ale niesie poważne konsekwencje społeczne i polityczne.
Porównania międzynarodowe i kontekst belgijski
Problemy finansowe w finansowaniu edukacji i usług publicznych nie są wyjątkowe dla Belgii. Jednak złożona struktura federalna i brak autonomii fiskalnej niektórych jednostek, takich jak FWB, dodatkowo komplikują sytuację. Równolegle kryzysy budżetowe dotykają również rząd federalny i regiony, co zmniejsza przestrzeń dla solidarności między poziomami władzy.
Alternatywne scenariusze i drogi wyjścia
Choć eksperci skupiają się głównie na cięciach, możliwe są też inne podejścia. Jednym z nich jest reforma systemu finansowania, zapewniająca FWB większą autonomię dochodową. Inną opcją mogłaby być zmiana podziału kompetencji, przekazująca część odpowiedzialności regionom lub federacji. Obie ścieżki wymagają jednak trudnych kompromisów politycznych.
Perspektywy i nadchodzące decyzje
Trwające posiedzenie budżetowe będzie momentem kluczowym. Koalicja rządząca musi pogodzić konieczność cięć z uniknięciem społecznych protestów. Eksperci ostrzegają, że nawet planowane zmniejszenie deficytu o 300 milionów euro nie wystarczy, co stawia rząd pod dodatkową presją.
Długoterminowe konsekwencje dla społeczeństwa
Bez względu na podjęte decyzje kryzys będzie miał długofalowe skutki dla społeczności francuskojęzycznej. Cięcia w edukacji mogą obniżyć jakość kształcenia całego pokolenia, a ograniczenia w kulturze osłabić tożsamość wspólnoty. Z kolei brak działań doprowadzi do dalszej eskalacji długu i utraty zdolności do finansowania podstawowych usług.
Wnioski i refleksje
Sytuacja FWB odzwierciedla wyzwania w zarządzaniu finansami publicznymi w warunkach ograniczonych zasobów i wysokich oczekiwań społecznych. Pytanie nie brzmi, czy reformy są potrzebne, ale jakie i w jakim tempie, by przywrócić stabilność fiskalną i jednocześnie zminimalizować koszty społeczne. O sukcesie zadecyduje nie tylko jakość proponowanych rozwiązań, lecz także zdolność rządu do budowania społecznego konsensusu i sprawiedliwego podziału obciążeń.
