Holenderska Rada Stanu (sąd administracyjny) wydała orzeczenie zakazujące odsyłania samotnych mężczyzn ubiegających się o azyl do Belgii. Decyzja ta opiera się na stwierdzeniu „systemowych uchybień” belgijskich władz w zakresie zapewnienia odpowiednich warunków przyjęcia i ochrony tej grupy osób.
Zasady rozporządzenia Dublin a sytuacja w Belgii
Zgodnie z tzw. rozporządzeniem Dublin, odpowiedzialność za rozpatrzenie wniosku o azyl spoczywa na państwie, w którym dana osoba po raz pierwszy zarejestrowała się lub przekroczyła granicę Unii Europejskiej. Jeśli azylant próbuje ubiegać się o ochronę w innym kraju, powinien zostać odesłany do państwa „pierwszego kontaktu”.
Holenderski trybunał uznał jednak, że Belgia przestała gwarantować odpowiedni poziom ochrony dla samotnych mężczyzn starających się o azyl, a skala problemu ma charakter strukturalny. W związku z tym kraj ten nie może być obecnie uznawany za bezpieczne miejsce docelowe w ramach mechanizmu Dublin.
Zmiana stanowiska holenderskich władz
Jeszcze w marcu 2024 roku ta sama Rada Stanu orzekała, że Belgia pozostaje wiarygodnym partnerem w systemie azylowym. Wówczas liczono jednak, że sytuacja w belgijskich ośrodkach ulegnie poprawie. Obecnie stwierdzono, że „nie nastąpiły żadne znaczące zmiany”, a braki w infrastrukturze przyjęć mają charakter trwały.
Trybunał zauważył również, że nie ma jasnych informacji, czy samotni mężczyźni mogą liczyć na zakwaterowanie w ramach systemu pomocy doraźnej lub usług przeznaczonych dla osób w kryzysie bezdomności.
Brak skutecznej ochrony i zarzut „obojętności”
Holenderska Rada Stanu ostro skrytykowała również brak respektowania wyroków sądów przez belgijskie władze, w tym niewykonywanie orzeczeń i niepłacenie zasądzonych kar. W uzasadnieniu pojawiło się określenie „obojętność” w stosunku do zachowania belgijskich instytucji.
Sformułowanie to spotkało się z natychmiastową odpowiedzią belgijskiej minister ds. azylu i migracji Anneleen Van Bossuyt (N-VA), która stwierdziła, że kryzys jest efektem „lat strukturalnego przeciążenia systemu” i że go „odziedziczyła” po poprzednich rządach.
Tło polityczne i kontrowersje
W sierpniu 2023 roku poprzednia sekretarz stanu ds. azylu Nicole de Moor zdecydowała o wstrzymaniu przydzielania miejsc noclegowych samotnym mężczyznom. Decyzja ta spotkała się z ostrą krytyką i została zawieszona przez belgijską Radę Stanu, ale mimo to sytuacja na miejscu nie uległa poprawie. Belgia była wielokrotnie skazywana przez sądy za niewywiązywanie się z obowiązków wobec osób ubiegających się o ochronę międzynarodową.
Minister Van Bossuyt zapowiedziała, że jej strategia będzie opierać się na ograniczeniu napływu nowych osób, przyspieszeniu procedur powrotowych oraz walce z nadużyciami. Jak podkreśliła, „tylko w ten sposób możliwe będzie zapewnienie godnej ochrony tym, którzy rzeczywiście jej potrzebują”.
