Sekretarz generalny ONZ António Guterres wezwał światowych liderów i biznes do pilnego przyspieszenia transformacji energetycznej. W jego ocenie świat stoi u progu nowej ery, w której czysta energia ma szansę stać się fundamentem przyszłego rozwoju gospodarczego i bezpieczeństwa. Apel ten wpisuje się w coraz bardziej dramatyczne wezwania społeczności międzynarodowej do działania w obliczu kryzysu klimatycznego.
Energetyka w punkcie zwrotnym
Według danych przedstawionych przez Guterresa, niemal wszystkie nowe moce wytwórcze zainstalowane na świecie w ubiegłym roku pochodziły z odnawialnych źródeł. Inwestycje w zieloną energię osiągnęły rekordowy poziom 2 bilionów dolarów, przewyższając nakłady na paliwa kopalne o 800 miliardów dolarów. To wyraźny sygnał, że światowa gospodarka zmienia swoje priorytety.
Energia słoneczna i wiatrowa nie tylko stały się najtańszymi źródłami prądu, ale także napędzają rozwój gospodarczy, innowacje i tworzenie miejsc pracy. Mimo to paliwa kopalne nadal otrzymują ogromne wsparcie finansowe, które – zdaniem Guterresa – wypacza mechanizmy wolnorynkowe i opóźnia nieuniknioną transformację.
Czysta energia a bezpieczeństwo globalne
Transformacja energetyczna to nie tylko kwestia ekologii, ale też strategia zabezpieczenia gospodarczego i politycznego. Utrzymywanie uzależnienia od paliw kopalnych – jak podkreślił Guterres – nie chroni, lecz osłabia gospodarki, czyniąc je podatnymi na wahania cen i niestabilność geopolityczną.
Odnawialne źródła oferują państwom realną energetyczną niezależność. Energia słoneczna czy wiatrowa, dostępna niemal wszędzie, może zapewnić stabilność tam, gdzie dziś dominują niestabilne rynki gazu czy ropy. To kluczowy atut w świecie coraz częściej doświadczanym przez konflikty i zakłócenia w dostawach.
Sprawiedliwość i rozwój w centrum zmian
Nowoczesna energetyka może odegrać ogromną rolę w redukcji globalnych nierówności. Przykładem są instalacje solarne typu off-grid, które pozwalają dostarczać prąd do odległych społeczności pozbawionych dostępu do sieci. Dzięki takim technologiom miliony ludzi mogą zyskać dostęp do elektryczności szybciej, taniej i bardziej ekologicznie niż kiedykolwiek wcześniej.
Mimo to tempo zmian wciąż jest zbyt wolne. Systemy energetyczne nadal w dużej mierze opierają się na paliwach kopalnych, a kraje rozwijające się są marginalizowane w podziale korzyści płynących z transformacji.
Sześć filarów działań na rzecz czystej energii
Guterres przedstawił sześcioetapowy plan globalnego działania:
- Nowe plany klimatyczne – rządy powinny aktualizować swoje strategie energetyczne tak, by umożliwiały ograniczenie ocieplenia do 1,5°C. Szczególna odpowiedzialność spoczywa na krajach G20, które odpowiadają za 80% emisji.
- Nowoczesna infrastruktura – rozwój sieci przesyłowych i magazynowania energii musi iść w parze z inwestycjami w odnawialne źródła. Obecnie na każdy dolar zainwestowany w OZE przypada tylko 60 centów na infrastrukturę. Ten stosunek powinien być równy.
- Zasilanie rosnącego zapotrzebowania – państwa muszą priorytetowo traktować zieloną energię przy rosnących potrzebach. Duże firmy technologiczne, szczególnie operatorzy centrów danych, powinny zobowiązać się do korzystania wyłącznie z czystych źródeł energii.
- Sprawiedliwość społeczna – wsparcie dla społeczności opartych na przemyśle paliwowym i transformacja łańcuchów dostaw surowców krytycznych muszą stać się częścią zmiany. Obecne modele wiążą się często z łamaniem praw człowieka i degradacją środowiska.
- Handel dla transformacji – międzynarodowy system handlowy powinien sprzyjać transformacji, m.in. przez obniżenie ceł na technologie zielone oraz aktualizację traktatów inwestycyjnych.
- Finansowanie krajów rozwijających się – Afryka, mimo że posiada 60% globalnego potencjału słonecznego, otrzymuje zaledwie 2% inwestycji. To musi się zmienić. Potrzebna jest restrukturyzacja zadłużenia, zwiększenie dostępności kredytów oraz nowa metodologia oceny ryzyka przez agencje ratingowe i inwestorów.
Nowa wizja energetyczna
Guterres zakończył swoje wystąpienie wizją świata, w którym obfita, czysta i tania energia jest powszechnie dostępna, gospodarki rosną dzięki nowym technologiom, a społeczeństwa zyskują niezależność energetyczną. „To moment decydujący” – podkreślił. Od naszych decyzji dziś zależy, czy czysta energia stanie się dobrem wspólnym, czy zmarnowaną szansą na sprawiedliwszą przyszłość.
