Konflikt między władzą sądowniczą a rządem w Belgii osiągnął nowy poziom eskalacji. Korpus sędziowski, protestując przeciwko reformie emerytalnej, ogłosił wznowienie wykonywania krótkich kar pozbawienia wolności, co wywołało falę spekulacji o możliwym dramatycznym wzroście populacji więziennej. Analiza rzeczywistej sytuacji wskazuje jednak na znacznie bardziej złożony obraz politycznej konfrontacji.
Wbrew alarmistycznym doniesieniom, belgijskie więzienia nie przyjmą nagle 4000 nowych osadzonych. Mimo jednoznacznych deklaracji ze strony protestujących sędziów, masowe osadzenie pozostaje scenariuszem czysto teoretycznym, który nie znajdzie praktycznej realizacji. Za fasadą medialnej konfrontacji kryje się subtelna gra polityczna o odpowiedzialność instytucjonalną.
Geneza sporu instytucjonalnego
Protest sędziowski ma swoje źródło w niezadowoleniu z reform przygotowanych przez rząd Arizona, szczególnie w zakresie systemu emerytalnego. W odpowiedzi, 16 kwietnia korpus sędziowski ogłosił, że przestanie respektować administracyjne zawieszenie wykonywania krótkich kar pozbawienia wolności – przepis funkcjonujący od października 2024 roku, kiedy prokuratura otrzymała instrukcje wstrzymania wykonywania kar więzienia do pięciu lat.
Od stycznia 2025 zawieszenie zawężono do kar od zera do trzech lat, jednak skutki pozostają znaczące – w całym kraju nagromadziło się ponad 4000 niewykonanych wyroków skazujących. Osoby, które według litery prawa powinny odbywać kary w warunkach izolacji penitencjarnej, pozostają w swoich domach.
Mechanizm wykonawczy a działania symboliczne
W ramach protestu prokuratury w całym kraju rozpoczęły reaktywację procedury wykonawczej. Jak wyjaśnia rzeczniczka ministerstwa sprawiedliwości An Schoonjans: „Każdy zwierzchnik korpusu autonomicznie określa szczegóły operacyjne. Część nakazów osadzenia została już wystosowana, jednak proces przebiega stopniowo, nie jednorazowo.” Prokuratura brukselska, przykładowo, wysłała już około stu takich nakazów.
Stanowisko administracji penitencjarnej
Kluczowym elementem całej sytuacji pozostaje jednoznaczne stanowisko administracji więziennej. Rzeczniczka Valérie Callebaut przedstawiła oficjalną pozycję instytucji: „Administracja penitencjarna będzie nadal przestrzegać dyrektyw ministerialnych. Oznacza to, że omawiani skazani, z wyjątkiem sprawców poważnych przestępstw, nie zostaną przyjęci do zakładów karnych.”
W praktyce oznacza to, że osoba zgłaszająca się do więzienia z nakazem osadzenia zostanie poinstruowana o konieczności powrotu do miejsca zamieszkania i ponownego stawiennictwa 6 czerwca 2025 roku – terminu, do którego minister Verlinden przedłużyła zawieszenie wykonywania kar od 0 do 3 lat.
Polityczna wymowa konfrontacji instytucjonalnej
Frédéric Van Leeuw, prokurator generalny Brukseli, precyzyjnie określa polityczne znaczenie działań sędziowskich: „Postawmy sprawę jasno – środek podjęty przez korpus sędziowski nie doprowadzi do osadzenia dodatkowych 4000 osób w belgijskich zakładach karnych, co do tego panuje pełna zgodność.”
Prokurator wskazuje na rzeczywisty cel akcji: „Istotą jest przeniesienie odpowiedzialności politycznej na minister sprawiedliwości. Sądownictwo nie będzie dłużej podejmować za władzę wykonawczą decyzji o nieosadzaniu prawomocnie skazanych. W przypadku niepożądanych konsekwencji, minister nie będzie mogła delegować odpowiedzialności na organy wymiaru sprawiedliwości.”
Wymiar społeczny i prawny konfliktu
Protest sędziów należy analizować w szerszym kontekście napięć instytucjonalnych. Van Leeuw podkreśla istotny aspekt społeczny funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości: „Powszechne oburzenie nie zmienia faktu, że skazani na trzy lata pozbawienia wolności dopuścili się czynów o znacznym ciężarze gatunkowym. Za tymi wyrokami stoją konkretne ofiary przestępstw.”
Prokurator odwołuje się również do fundamentalnej zasady praworządności: „Wyrok sądowy nie stanowi wyłącznie teoretycznej deklaracji – powinien być wykonany. W przeciwnym wypadku cały mechanizm wymiaru sprawiedliwości traci sens i wiarygodność.”
Konsekwencje polityczne i systemowe
Obserwowany spór instytucjonalny wykracza poza granice pojedynczego konfliktu o wykonywanie kar. Odzwierciedla systemowe napięcie między filarami władzy w belgijskim systemie konstytucyjnym. Z jednej strony sądownictwo domaga się poszanowania swoich kompetencji i decyzji, z drugiej – władza wykonawcza musi uwzględniać praktyczne ograniczenia infrastruktury penitencjarnej.
Protest sędziowski, choć nie doprowadzi do fizycznego osadzenia 4000 skazanych, stanowi istotny komunikat polityczny i próbę redefinicji odpowiedzialności za dysfunkcje systemu. Świadczy o głębokim kryzysie zaufania między instytucjami państwowymi oraz pogłębiającym się konflikcie o wizję funkcjonowania systemu sprawiedliwości w Belgii.
