Komisja Europejska przedstawiła w środę zestaw działań mających na celu ochronę europejskiego przemysłu, który zmaga się z wysokimi kosztami energii i rosnącą konkurencją ze strony Stanów Zjednoczonych i Chin. Nowy Pakt na rzecz czystego przemysłu (Clean Industrial Deal) oraz Plan działania na rzecz przystępnej energii mają pomóc firmom dostosować się do wymagań klimatycznych, jednocześnie wzmacniając ich pozycję na rynku.
Strategia ta opiera się na czterech kluczowych obszarach.
1. Wzmocnienie preferencji dla europejskich produktów
Aby zwiększyć popyt na towary wyprodukowane w Europie, takie jak ekologiczna stal czy pojazdy elektryczne, Komisja Europejska zapowiada zmianę zasad zamówień publicznych. Obecnie kluczowym kryterium jest cena, ale w przyszłości uwzględniane mają być także aspekty środowiskowe i lokalne pochodzenie produktów.
Nowe regulacje pozwolą rządom i samorządom wymagać, by część produkcji odbywała się na terenie UE. Takie podejście, choć nowe w Europie, od dawna funkcjonuje w Stanach Zjednoczonych i Chinach.
Komisja planuje również wprowadzenie zachęt dla sektora prywatnego, aby przedsiębiorstwa częściej wybierały europejskich dostawców, na przykład poprzez ulgi finansowe.
2. Obniżenie kosztów energii dla przemysłu
Wysokie ceny energii w Europie powodują, że wiele firm rozważa przeniesienie produkcji poza Unię. Stany Zjednoczone zachęcają przedsiębiorców do inwestowania na swoim terytorium, oferując im korzystne warunki podatkowe i mniej rygorystyczne regulacje.
Aby temu przeciwdziałać, Unia planuje zapewnić konkurencyjne ceny energii dla kluczowych sektorów przemysłowych, takich jak hutnictwo i chemia. Długofalowo planowane jest odłączenie cen energii elektrycznej od cen gazu, co mogłoby doprowadzić do ich stabilizacji.
Tymczasem Komisja proponuje dwa krótkoterminowe rozwiązania:
- Gwarancje publiczne dla kontraktów długoterminowych – Europejski Bank Inwestycyjny (EIB) będzie zabezpieczał ceny w umowach między firmami a dostawcami energii. Jeśli ceny rynkowe wzrosną, różnicę pokryją państwa członkowskie.
- Obniżenie opłat i podatków związanych z energią – Komisja sugeruje redukcję kosztów transportu i dystrybucji energii, co pozwoliłoby na zmniejszenie rachunków przedsiębiorstw. Problem w tym, że środki z tych opłat są wykorzystywane na modernizację infrastruktury, więc konieczne będzie znalezienie alternatywnych źródeł finansowania.
3. Wspólne zakupy surowców
Kolejnym elementem strategii jest mechanizm wspólnych zakupów surowców strategicznych przez państwa członkowskie UE. Ma to pozwolić na uzyskanie lepszych cen oraz zabezpieczenie dostaw.
Podobna metoda była stosowana podczas pandemii, gdy Unia wspólnie negocjowała zakup szczepionek. Teraz Komisja proponuje utworzenie europejskiej platformy zakupowej, na której kraje członkowskie mogłyby nabywać surowce niezbędne do transformacji energetycznej, takie jak lit czy kobalt.
Choć w pierwszej kolejności mechanizm obejmie metale wykorzystywane w technologiach niskoemisyjnych, nie wyklucza się jego rozszerzenia na inne kluczowe surowce.
4. Fundusz na rzecz transformacji przemysłowej
Ostatnim filarem nowej strategii jest utworzenie Funduszu Dekarbonizacji, który ma pomóc firmom w inwestycjach na rzecz zmniejszenia emisji i modernizacji procesów produkcyjnych. Komisja proponuje, by budżet funduszu wynosił 100 miliardów euro w ciągu najbliższych dziesięciu lat.
Środki te mają pochodzić z kilku źródeł:
- Część funduszu będzie pochodzić z istniejących już środków, m.in. gwarancji inwestycyjnych zarządzanych obecnie przez Komisję, które mogłyby zostać przekazane Europejskiemu Bankowi Inwestycyjnemu.
- Pozostałe środki mają pochodzić z przyszłych dochodów z systemu handlu emisjami oraz potencjalnych wpłat państw członkowskich.
Plan opiera się na efekcie dźwigni finansowej – podobnym do mechanizmu zastosowanego w Planie Junckera sprzed dekady. Fundusz będzie oferował gwarancje, które zmniejszą ryzyko dla inwestorów prywatnych, zachęcając banki i inne instytucje finansowe do zwiększenia zaangażowania. Komisja przewiduje, że w ten sposób uda się zmobilizować nawet 400 miliardów euro dodatkowego kapitału.
Czy to wystarczy, by ochronić europejski przemysł?
Nowa strategia Komisji Europejskiej ma na celu wzmocnienie europejskiego przemysłu w obliczu globalnej konkurencji. Wiele kwestii pozostaje jednak otwartych – zwłaszcza w zakresie finansowania i skuteczności proponowanych rozwiązań.
Niektóre państwa mogą obawiać się interwencji w zamówienia publiczne, a redukcja opłat za energię może budzić kontrowersje budżetowe. Ponadto wprowadzenie wspólnych zakupów surowców i funduszu dekarbonizacyjnego wymaga skoordynowanych działań między krajami, co w Unii Europejskiej bywa czasochłonne.
Mimo to strategia pokazuje, że Bruksela dostrzega zagrożenia związane z deindustrializacją i chce działać, aby europejskie firmy nie straciły konkurencyjności na globalnym rynku. Kluczowe będzie jednak to, jak szybko uda się wprowadzić zapowiedziane rozwiązania w życie.
