Prowincje Hainaut, Liège i Luxembourg znalazły się w gronie zaledwie dziesięciu regionów Unii Europejskiej, które odnotowały postępy we wszystkich siedmiu analizowanych wskaźnikach społeczno-ekonomicznych. To wyróżniający wynik na tle 244 badanych jednostek regionalnych, choć eksperci zalecają ostrożność przy interpretacji danych ze względu na krótki okres porównawczy.
Osiągnięcie to plasuje trzy walońskie prowincje w elitarnym gronie regionów, które uzyskały najwyższy możliwy wynik w pierwszym „barometrze” rozwoju opracowanym przez Komitet Regionów Europejskich. Pozostałe siedem regionów o podobnym rezultacie znajduje się w Polsce i Portugalii.
Metodologia badania i analizowane wskaźniki
Analiza Komitetu Regionów obejmuje siedem kluczowych wskaźników społeczno-ekonomicznych: produkt krajowy brutto w standardzie siły nabywczej na mieszkańca (2023 wobec 2022 r.), stopę bezrobocia (2024 wobec 2023 r.), odsetek osób zagrożonych ubóstwem (2024 wobec 2023 r.), zdolność do pokrycia nieprzewidzianych wydatków (2024 wobec 2023 r.), emisje według sektorów (2023 wobec 2022 r.), indeks wrażliwości (2023 wobec 2022 r.) oraz indeks konkurencyjności regionalnej (2022 wobec 2019 r.).
Jedynie ostatni wskaźnik obejmuje dłuższy okres porównawczy, co ma znaczenie przy interpretacji wyników. Krótkoterminowe wahania mogą bowiem nie odzwierciedlać trwałych zmian strukturalnych w gospodarce regionalnej.
Ostrożność w interpretacji wyników
Komitet Regionów podkreśla, że pierwsze wydanie „barometru” ma charakter pilotażowy i wymaga ostrożnego odczytu. Porównania obejmują krótki horyzont czasowy, a skala zmian nie jest uwzględniana przy ocenie. Trwałość zaobserwowanych tendencji zostanie zweryfikowana w kolejnych edycjach raportu, co pozwoli ustalić, czy widoczne obecnie postępy są częścią długofalowego trendu, czy jedynie chwilowym efektem.
Mimo ograniczeń metodologicznych dane stanowią cenny punkt odniesienia dla systematycznego monitorowania dynamiki rozwoju regionalnego w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Wyniki innych regionów Belgii
W pozostałych częściach kraju wyniki są zróżnicowane. Region Stołeczny Brukseli oraz Brabancja Walońska uzyskały rezultat 6 na 7, przy czym słabszym punktem okazała się stopa bezrobocia. Wynik 5 na 7 odnotowały prowincje Namur i Flandria Zachodnia. Cztery pozytywne wskaźniki uzyskały Antwerpia, Flandria Wschodnia i Brabancja Flamandzka, a Limburgia zakończyła analizę z wynikiem 3 na 7.
Zróżnicowanie to odzwierciedla złożoność sytuacji społeczno-gospodarczej belgijskich regionów. Uwagę zwraca szczególnie korzystny wynik prowincji walońskich, które tradycyjnie uchodziły za słabsze ekonomicznie w porównaniu z częścią flamandzką.
Fundusze spójności i ryzyko centralizacji
Raport nie wskazuje bezpośredniego związku między osiągniętymi wynikami a wykorzystaniem funduszy spójności, choć prowincje południowej Belgii korzystają z nich w większym stopniu. Komitet Regionów ostrzega jednak przed ryzykiem osłabienia roli regionów, jeśli budżety Unii zostaną bardziej scentralizowane – zgodnie z propozycją Komisji Europejskiej w projekcie budżetu na lata 2028–2034.
Zdaniem Komitetu takie podejście „podważa rolę regionów i miast w procesie decyzyjnym oraz we wdrażaniu polityk unijnych”, proponując jeden centralny plan dla każdego państwa członkowskiego. Tego rodzaju model, jak zauważono, jest mało elastyczny wobec lokalnych potrzeb, zwłaszcza w kontekście sprawiedliwej i zrównoważonej transformacji.
Potrzeba większej elastyczności w wykorzystaniu funduszy
„Tylko poprzez podejście terytorialne, oparte na lokalnych rozwiązaniach i zdecentralizowanych strategiach, Unia może osiągnąć swoje cele w zakresie spójności, odporności i bliskości” – argumentuje Komitet Regionów.
Z przeprowadzonego sondażu wynika, że 57 proc. lokalnych i regionalnych liderów opowiada się za większą elastycznością w wykorzystaniu funduszy europejskich. Ponad połowa (51 proc.) postuluje też większy udział władz regionalnych w planowaniu i zarządzaniu tymi środkami, szczególnie w ramach polityki spójności.
Priorytety władz regionalnych
Najważniejsze wyzwania wskazywane przez władze lokalne i regionalne to transformacja klimatyczna i energetyczna (45 proc.), kryzys mieszkaniowy (36 proc.) oraz zmiany demograficzne (36 proc.). Te ostatnie są szczególnie istotne w kontekście prognoz, zgodnie z którymi dwie trzecie regionów europejskich odnotuje spadek liczby ludności do 2050 roku.
Zjawisko to będzie dotyczyć czterech na pięć regionów wiejskich, podczas gdy wśród regionów miejskich problem ten wystąpi w dwóch na pięć przypadków. Dane te wskazują na rosnącą potrzebę opracowania odmiennych strategii rozwojowych dostosowanych do specyfiki poszczególnych terytoriów.
Kontekst europejski i znaczenie długoterminowe
Osiągnięcia walońskich prowincji są interesującym przykładem skuteczności polityk ukierunkowanych terytorialnie. Pokazują, że regiony, które w przeszłości zmagały się ze skutkami restrukturyzacji przemysłu ciężkiego, mogą odnotowywać postępy w wielu obszarach jednocześnie, jeśli działania rozwojowe są dobrze ukierunkowane.
Debata nad przyszłością funduszy strukturalnych i stopniem ich centralizacji będzie miała istotny wpływ na dalsze trajektorie rozwoju zarówno belgijskich regionów, jak i całej Unii Europejskiej. Przykład Hainaut, Liège i Luxembourg może stanowić mocny argument na rzecz utrzymania terytorialnego, zdecentralizowanego podejścia do realizacji polityk unijnych.
