Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen poinformowała podczas konferencji prasowej z łotewską premier Eviką Siliną, że dziewiętnaście państw członkowskich Unii Europejskiej złożyło wnioski o pełną pulę 150 miliardów euro w ramach nowego mechanizmu SAFE. Program ten oferuje korzystne finansowanie wspólnych zakupów obronnych i stanowi jeden z kluczowych elementów wzmacniania zdolności obronnych Europy.
Kontekst geopolityczny wizyty
Von der Leyen rozpoczęła trzydniową podróż po siedmiu państwach graniczących z Rosją lub Białorusią: Łotwie, Finlandii, Estonii, Polsce, Litwie, Bułgarii i Rumunii. Podkreśliła strategiczne znaczenie tych regionów w bezpieczeństwie Europy i konieczność wzmacniania potencjału obronnego, by móc kontynuować wsparcie dla Ukrainy.
Komisja Europejska ogłosiła plan zwiększenia wydatków obronnych o 800 miliardów euro w ciągu czterech lat. SAFE ma być jednym z filarów tego programu, zapewniając państwom członkowskim dostęp do preferencyjnego finansowania dla wspólnych projektów zbrojeniowych.
Struktura uczestnictwa w programie
Wnioski złożyły m.in. Belgia, Bułgaria, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Chorwacja, Cypr, Litwa, Łotwa, Węgry, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja i Włochy. Dania dołączyła jako dziewiętnaste państwo do grupy osiemnastu krajów, które zgłosiły się jeszcze w lipcu.
Pozostałe osiem państw, w tym Holandia, nie przystąpiło do programu. Holandia uzasadniła swoją decyzję możliwością korzystniejszego finansowania na rynku krajowym. Formalny termin składania wniosków upływa pod koniec listopada, lecz większość zainteresowanych krajów już zgłosiła swoje intencje.
Harmonogram i alokacja środków
9 września uczestniczące państwa otrzymają informację o ostatecznych kwotach, jakie przypadną im w ramach SAFE. Łączna wartość zgłoszonych potrzeb przewyższa 150 miliardów euro, co oznacza konieczność proporcjonalnego podziału środków.
Do 30 listopada kraje członkowskie muszą przedłożyć szczegółowe plany zakupów, wskazując partnerów i docelowe przedsiębiorstwa. Komisja przeanalizuje propozycje i prawdopodobnie jeszcze w tym roku uruchomi pierwszą transzę – około 15% całej kwoty.
Wymiar ukraiński i europejska współpraca
Von der Leyen zaznaczyła, że wiele państw zamierza przeznaczyć część środków także na wsparcie ukraińskiego przemysłu obronnego. Określiła inicjatywę mianem „prawdziwego europejskiego sukcesu”, wskazując na znaczenie wzmacniania zdolności produkcyjnych Ukrainy dla długofalowego bezpieczeństwa regionu.
Komisja przewiduje dodatkowe inwestycje obronne o wartości 650 miliardów euro dzięki możliwości wyłączenia takich wydatków poza tradycyjne ramy budżetowe. Już szesnaście krajów, w tym Belgia, zadeklarowało zainteresowanie tą opcją.
SAFE jest wyrazem nowego podejścia Unii Europejskiej do finansowania obronności – odejścia od wyłącznie narodowych zakupów na rzecz wspólnych europejskich projektów i łańcuchów dostaw. O sukcesie programu zadecyduje nie tylko skala pozyskanych środków, lecz także zdolność do budowy zintegrowanego europejskiego sektora obronnego.
