Ośrodki akademickie we Flandrii stopniowo zmieniają swoje podejście do projektów badawczych związanych z obronnością. Po latach ostrożnej współpracy z sektorem wojskowym, uczelnie coraz chętniej angażują się w inicjatywy o charakterze obronnym. Głównymi powodami tej zmiany są dynamiczna sytuacja geopolityczna oraz rosnące środki przeznaczane przez Unię Europejską na badania w dziedzinie bezpieczeństwa.
Peter Lievens, prorektor ds. współpracy międzynarodowej na KU Leuven, wskazuje na „fundamentalną zmianę okoliczności” jako kluczowy czynnik wpływający na ewolucję polityki uczelni. Jego zdaniem badacze powinni mieć możliwość udziału w projektach związanych z obronnością, o ile uzyskają pozytywną opinię uczelnianej komisji etycznej. To podejście odzwierciedla szerszą zmianę myślenia wśród flamandzkich instytucji szkolnictwa wyższego.
Zróżnicowane stanowiska uczelni
KU Leuven i Vrije Universiteit Brussel już w tym roku zmodyfikowały swoje wewnętrzne przepisy dotyczące badań militarnych. Podobne zmiany przygotowuje Uniwersytet w Antwerpii. Tymczasem inne ośrodki, takie jak UHasselt czy Uniwersytet w Gandawie, pozostają bardziej powściągliwe. Choć oficjalnie utrzymują restrykcyjne podejście, dopuszczają realizację niektórych projektów o podwójnym zastosowaniu – mogących służyć zarówno celom cywilnym, jak i wojskowym.
Rektor VUB Jan Danckaert uzasadnia otwarcie uczelni na badania obronne odpowiedzialnością za ochronę wartości demokratycznych. W jego opinii, udział w tego typu inicjatywach stanowi część szerszej strategii zabezpieczenia europejskich instytucji przed zagrożeniami ze strony reżimów autorytarnych.
Nowe źródła finansowania jako bodziec
Dodatkową motywacją dla uczelni są perspektywy finansowe. Przyszła edycja programu Horizon Europe, planowana na 2028 rok, może niemal podwoić budżet – do 175 miliardów euro – i po raz pierwszy uwzględnić projekty o charakterze militarnym. KU Leuven, będący od 2021 roku największym beneficjentem tych funduszy w Europie, nie ukrywa zainteresowania nowymi możliwościami.
Dostęp do dodatkowych środków jest szczególnie istotny w obliczu rosnących kosztów prowadzenia badań. Dzięki nowym funduszom możliwe będzie rozwijanie projektów, które dotychczas były odkładane z powodu ograniczeń budżetowych.
Klarowne ramy i ograniczenia
Mimo większej otwartości na badania obronne, uniwersytety zachowują konkretne ograniczenia i mechanizmy kontroli. Współpraca z krajami takimi jak Rosja czy Iran pozostaje całkowicie wykluczona. W KU Leuven badania militarne mogą być realizowane wyłącznie przy wsparciu finansowym ze strony belgijskiego rządu.
Jan Danckaert podkreśla, że uczelnie muszą pozostać otwartymi przestrzeniami wymiany intelektualnej i nie mogą ulegać militaryzacji. Jego zdaniem kluczowe jest zachowanie równowagi między nowymi możliwościami a podstawowymi wartościami akademickimi, takimi jak wolność badań i otwartość na współpracę międzynarodową.
