Nowy „kompleksowy system wsparcia renowacji” w Walonii zaczyna nabierać kształtu. Ma on wejść w życie jesienią 2026 roku i obejmować zarówno zachęty dla mieszkańców, jak i nowe obowiązki związane z modernizacją energetyczną budynków.
Temat przyszłości dotacji renowacyjnych stał się szczególnie aktualny po objęciu władzy przez nową koalicję MR–Les Engagés. Na początku 2025 roku rząd regionalny wprowadził już system przejściowy, w ramach którego wysokość istniejących dotacji została średnio obniżona o 60%, a niektóre formy wsparcia – jak pomoc na drobne prace bez audytu energetycznego – zostały całkowicie zniesione. Głównym celem tych cięć było uniknięcie scenariusza z Brukseli, gdzie w 2024 roku program dotacyjny musiał zostać tymczasowo zawieszony z powodu braku środków.
Poza kwestiami budżetowymi, minister energii i mieszkalnictwa Walonii, Cécile Neven (MR), od początku swojej kadencji deklarowała chęć stworzenia bardziej przejrzystego i skutecznego systemu. Choć szczegóły reformy, planowanej na 1 października 2026 roku, wciąż są dopracowywane, znane są już jej główne założenia. Wytyczne te zostały opracowane przez Wysoką Radę Strategii oraz Centrum Studiów nad Zrównoważonym Mieszkalnictwem, którym powierzono określenie kierunków reformy przy uwzględnieniu ograniczeń budżetowych i celów klimatycznych Unii Europejskiej.
Wśród zaproponowanych rozwiązań znalazło się sześć kluczowych instrumentów. Na pierwszym planie przewidziano rozbudowę programu Rénopack, czyli obecnie funkcjonującej bezodsetkowej pożyczki ratalnej na renowację. W przyszłości ma być ona dostosowywana do sytuacji finansowej gospodarstw domowych, z przewagą dotacyjną dla rodzin o niższych dochodach i właścicieli budynków o najniższej efektywności energetycznej. Wsparcie będzie uzależnione od trzech podstawowych kryteriów: możliwości finansowych, sytuacji rodzinnej oraz charakterystyki budynku.
Plan zakłada także wprowadzenie dodatkowych zachęt podatkowych jako uzupełnienia dotacji oraz zmianę systemu certyfikacji energetycznej budynków. Proponuje się m.in. obowiązkową ekspertyzę energetyczną zarówno przed rozpoczęciem, jak i po zakończeniu każdej dotowanej renowacji, co ma zwiększyć jakość i skuteczność prowadzonych prac.
Kolejnym filarem reformy będą stopniowe obowiązki renowacyjne. Eksperci wskazują, że wsparcie dla modernizacji energetycznej musi być powiązane z innymi politykami publicznymi – urbanistyką, innowacjami, certyfikacją czy normami sanitarnymi – i mieć charakter kompleksowy.
Jedna z propozycji zakłada też uproszczenie całego systemu doradztwa i wsparcia poprzez model zintegrowany, zgodny z ideą „jednego okienka” zawartą w Deklaracji Polityki Regionalnej 2024–2029. W praktyce oznacza to, że mieszkańcy mogliby korzystać z pomocy lokalnych aktorów – takich jak agencje nieruchomości społecznych, punkty energetyczne czy instytucje kredytowe – w jednym punkcie kontaktowym. Celem jest uproszczenie procedur administracyjnych i szersze wsparcie, obejmujące nie tylko informowanie, ale też pomoc w realizacji całego projektu.
Na wzór Flandrii, rozważane jest również wprowadzenie obowiązków renowacyjnych, np. przy sprzedaży, wynajmie lub zajęciu budynku. Tego rodzaju zobowiązania miałyby na celu stopniowe wymuszanie renowacji energetycznej w sytuacjach przełomowych dla cyklu życia nieruchomości.
Na tym etapie propozycje mają charakter ramowy i będą dalej konsultowane, m.in. z przedstawicielami sektora budowlanego. Część instrumentów jest dopiero w fazie koncepcyjnej i – jak zaznacza gabinet minister Neven – może zostać wprowadzona dopiero pod koniec kadencji lub nawet później. Taka ostrożność odzwierciedla świadomość trudności legislacyjnych oraz potrzebę osiągnięcia kompromisu między interesariuszami.
System wsparcia w Walonii może stać się modelem dla pozostałych regionów Belgii, szczególnie w kontekście realizacji unijnych celów klimatycznych. Kluczem do sukcesu reformy będzie znalezienie równowagi między ambicjami ekologicznymi a realnymi możliwościami finansowymi mieszkańców oraz zapewnienie sprawnej i przejrzystej administracji.
