W poniedziałek 28 kwietnia w Brukseli otwarto muzeum poświęcone frytkom. Będąc kluczowym elementem belgijskiej gospodarki i ważnym produktem eksportowym, ziemniak musi jednak przejść transformację, aby sprostać wyzwaniom klimatycznym oraz chronić środowisko naturalne.
Nowe muzeum upamiętnia narodowy symbol
Wieloletnia niesprawiedliwość została wreszcie naprawiona. Frytki doczekały się własnego muzeum, które będzie celebrować ich dziedzictwo w samym sercu Brukseli. Obiekt, zlokalizowany przy rue de l’Etuve, został uroczyście otwarty 28 kwietnia. Poprzez kolekcję dokumentów, obrazów, zabytkowych przedmiotów i maszyn, nowa placówka opowiada historię frytki – od pojawienia się ziemniaka w Europie aż po rozwój kalorycznych „mitraillettes” (belgijska kanapka z frytkami). Za projektem stoi Eddy Van Belle, który już w 2008 roku stworzył Frietmuseum w Brugii.
Historyczne i ekonomiczne znaczenie ziemniaka
Gdy mowa o frytkach, nie sposób pominąć ziemniaka. Bulwa zajmuje szczególnie istotne miejsce w Belgii, gdzie jest zakorzeniona w kulturze kulinarnej i rolniczej kraju. Historia ziemniaka w Belgii sięga XVIII wieku, kiedy botanik i agronom Antoine-Augustin Parmentier wprowadził go do kraju. Był to początek niezwykłego sukcesu – obecnie Belgia słynie z produkcji ziemniaków wysokiej jakości, co zawdzięcza korzystnemu klimatowi i żyznym glebom. Dziś około 2000 belgijskich rolników uprawia około trzydziestu odmian – od klasycznych, jak Bintje i Charlotte, po nowsze i wyspecjalizowane odmiany, takie jak Fontane czy Innovator.
Dowodem na ogromne znaczenie ekonomiczne ziemniaka w Belgii jest fakt, że jego produkcja i przetwórstwo generują roczny obrót w wysokości około 1,5 miliarda euro. „W 2023 roku”, wyjaśnia Pierre Lebrun, koordynator Fiwap (Walońska Filiera Ziemniaczana), „na powierzchni 100 000 hektarów rolnicy wyprodukowali 4,4 miliona ton bulw. Jednak w sumie, aż 6,2 miliona ton ziemniaków zostało przetworzonych przez firmy produkcyjne, z czego powstało 3,8 miliona ton produktów, w tym słynne mrożone frytki. Różnica wynika z wody, którą ziemniaki uwalniają podczas gotowania oraz odpadów, takich jak obierki. Ostatecznie, ponad 90% produkcji mrożonek jest eksportowanych – połowa do krajów Unii Europejskiej, a druga połowa poza jej granice.” Od 2011 roku Belgia jest światowym liderem w eksporcie przetworzonych produktów ziemniaczanych.
Strategia importu i eksportu
Chociaż Belgia eksportuje mrożone frytki i krokiety, sprzedaje również część swoich świeżych ziemniaków do Francji, Holandii, Niemiec i krajów basenu Morza Śródziemnego. Jednocześnie musi je jednak importować – z tych samych sąsiednich krajów. „Może się to wydawać dziwne, ale jest to normalne”, kontynuuje Pierre Lebrun. „Aby zaspokoić zamówienia na produkty mrożone, nasza lokalna produkcja nie wystarcza. Produkujemy 4,4 miliona ton, a wykorzystujemy 6,2 miliona ton.”
Wyzwania klimatyczne i przyszłość sektora
Mimo imponujących statystyk prezentowanych przez Fiwap, średnie plony w ostatnich latach spadły ze względu na susze i obfite opady, które następowały po sobie. Ekstremalne warunki pogodowe opóźniły sadzenie i czasami uniemożliwiły rolnikom zebranie części plonów.
Odmiana Bintje, niegdyś wszechobecna, straciła na popularności w sektorze i wśród producentów frytek. „Stanowi już tylko 5% rynku”, komentuje Pierre Lebrun. „Została zastąpiona przez Fontane, która jest hiperdominująca. Można ją długo przechowywać u rolników, a jej jakość jest bardziej stabilna przy produkcji frytek. Fontane ma również dobry plon, ale dojrzewa później niż Bintje. Zbieranie jej jesienią może więc stanowić ryzyko dla rolników.”
Aby stawić czoła zmianom klimatycznym, sektor ziemniaczany korzysta z badań naukowych, które rozwijają nowe odmiany bulw. „Niektóre wkrótce się pojawią, ale między rozpoczęciem prac a możliwością uprawy na dużą skalę mija dwanaście lat”, wyjaśnia koordynator Fiwap. „Idealny ziemniak musi być odporny na ciepło i suszę oraz wymagać mniej dni uprawy.”
Kontekst polityczno-gospodarczy
Analizując dane sektora ziemniaczanego w Belgii, widzimy, że stanowi on strategiczny element polityki gospodarczej kraju. Utrzymanie pozycji światowego lidera w eksporcie wymaga nie tylko odpowiednich decyzji ekonomicznych, ale również długofalowych strategii adaptacyjnych wobec zmian klimatycznych. Polityka rolna musi uwzględniać zarówno potrzeby producentów, jak i wymagania zrównoważonego rozwoju, co stanowi złożone wyzwanie dla decydentów.
Inwestycje w badania nad nowymi odmianami ziemniaków to przykład proaktywnej polityki sektorowej, która łączy interesy gospodarcze z koniecznością adaptacji do zmieniających się warunków klimatycznych. Ta sytuacja odzwierciedla szerszy trend w europejskiej polityce rolnej, gdzie innowacje technologiczne stają się niezbędnym elementem strategii zapewnienia bezpieczeństwa żywnościowego.
