Komisja Europejska pracuje nad nowymi przepisami mającymi na celu poprawę bezpieczeństwa dostaw leków w Europie. Problem niedoborów stał się coraz bardziej widoczny, a jedenastu ministrów zdrowia, w tym Frank Vandenbroucke, wzywa do pilnych działań, aby ograniczyć zależność UE od dostawców z Azji.
Europa uzależniona od importu leków
Jeszcze kilkadziesiąt lat temu Europa była światowym liderem w produkcji farmaceutycznej, jednak obecnie nawet 80% składników aktywnych stosowanych w lekach pochodzi z Chin i Indii. Taka zależność odbija się na dostępności podstawowych produktów medycznych. W samej Belgii brakuje obecnie około 800 leków, w tym popularnych środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych, takich jak Dafalgan czy Ibuprofen. W ciągu ostatniego roku zgłoszono aż 3 000 przypadków braków leków w aptekach.
Bezpieczeństwo zdrowotne i geopolityczne
Aby przeciwdziałać tym problemom, Komisja Europejska planuje przedstawić we wtorek projekt nowej ustawy dotyczącej krytycznych leków. Celem regulacji jest zapewnienie stabilnych dostaw kluczowych środków farmaceutycznych, takich jak antybiotyki, leki przeciwzakrzepowe czy anestetyki, niezbędne zarówno w codziennej opiece zdrowotnej, jak i w sytuacjach kryzysowych.
W obliczu rosnących napięć geopolitycznych Frank Vandenbroucke oraz dziesięciu innych ministrów zdrowia wystosowali apel o podjęcie pilnych działań. Ostrzegają, że ignorowanie tego problemu może mieć poważne konsekwencje, zwłaszcza w sytuacji eskalacji konfliktów zbrojnych. „Brak dostępu do niektórych leków może sprawić, że pewne zabiegi i operacje staną się niemożliwe do przeprowadzenia” – alarmuje Vandenbroucke.
Problem niedoborów leków nie jest nowy
Choć obecna sytuacja budzi niepokój, kryzysy związane z dostępnością leków w Europie nie są nowym zjawiskiem. Podczas pandemii COVID-19 dramatycznie zabrakło podstawowych środków, takich jak leki zwiotczające mięśnie, paracetamol czy składniki do produkcji szczepionek, co obnażyło silne uzależnienie kontynentu od dostawców spoza UE.
Mimo upływu lat problem nie został rozwiązany. Niedobory nadal dotyczą tak kluczowych leków jak insulina, antybiotyki, środki przeciwzakrzepowe stosowane w leczeniu udarów i zawałów serca, a także leków onkologicznych, w tym stosowanych w chemioterapii i hormonoterapii.
Unia Europejska szuka rozwiązań
W odpowiedzi na te zagrożenia UE stara się opracować strategię mającą na celu poprawę stabilności dostaw. W 2023 roku Belgia zainicjowała dokument podpisany przez 23 państwa członkowskie, który zapoczątkował dalsze działania. Podczas belgijskiej prezydencji w Radzie Unii Europejskiej w 2024 roku Frank Vandenbroucke odegrał kluczową rolę w utworzeniu Europejskiego Sojuszu na rzecz Krytycznych Leków – platformy zrzeszającej rządy, przemysł farmaceutyczny, naukowców i organizacje społeczne.
Wspierany przez Europejski Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Kryzysy Zdrowotne (HERA), sojusz ten opracował pierwszą listę 276 kluczowych substancji farmaceutycznych, dla których nie ma obecnie alternatywy, a które są niezbędne do ratowania życia i zapewnienia jakości leczenia w Europie.
Jak zabezpieczyć dostęp do leków?
Unia Europejska pracuje nad identyfikacją słabych punktów w łańcuchach dostaw i wdrożeniem działań, które pozwolą je wzmocnić. Frank Vandenbroucke wskazuje na dwa główne kierunki działań: dywersyfikację dostawców poprzez pozyskiwanie leków z różnych regionów świata lub odbudowę zdolności produkcyjnych w Europie. Druga opcja wymaga jednak odpowiednich regulacji prawnych i wsparcia finansowego, bez których realizacja tego celu będzie trudna.
Konieczność zmiany podejścia do rynku farmaceutycznego
Od dwóch dekad europejskie przetargi na leki opierają się głównie na kryterium najniższej ceny, co sprawiło, że produkcja wielu podstawowych leków w Europie stała się nieopłacalna. Zdaniem Vandenbroucke konieczna jest zmiana tego podejścia, tak aby bezpieczeństwo dostaw stało się priorytetem, a nie jedynie minimalizacja kosztów.
Koordynacja między państwami kluczowa dla stabilnych dostaw
Jednym z kluczowych wyzwań jest także lepsza koordynacja między krajami członkowskimi. W obliczu kryzysów wiele państw gromadzi własne zapasy leków, co prowadzi do ich niedoborów w innych częściach Europy.
„Potrzebujemy wspólnych strategii zarządzania zapasami, aby dostęp do leków był równy dla wszystkich pacjentów, niezależnie od kraju zamieszkania” – apeluje Vandenbroucke.
Unia Europejska musi działać szybko, by uniknąć dalszych kryzysów związanych z dostępnością leków. Stabilne dostawy leków to już nie tylko kwestia zdrowia publicznego, ale także strategiczne wyzwanie, które wymaga pilnych i zdecydowanych działań.
