W Belgii tysiące stowarzyszeń stanęło w obliczu likwidacji administracyjnej z powodu nieprzestrzegania przepisów dotyczących rejestru UBO. W 2024 roku ponad 36 000 organizacji non-profit zostało wykreślonych z rejestru Bank-Karfur Przedsiębiorstw (BCE), co równoważy się z „śmiercią prawną” tych podmiotów. Przyczyną była niemożność wypełnienia skomplikowanych procedur administracyjnych, które okazały się szczególnie trudne dla mniejszych stowarzyszeń.
Czym jest rejestr UBO?
Rejestr UBO (Ultimate Beneficial Owners) został wprowadzony jako narzędzie mające zwiększyć przejrzystość i przeciwdziałać praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu. Obowiązuje zarówno firmy, jak i organizacje non-profit. W praktyce wymaga ujawnienia osób faktycznie kontrolujących daną jednostkę, co w przypadku stowarzyszeń oznacza wskazanie ich zarządu i osób zarządzających codzienną działalnością.
Choć cele wprowadzenia rejestru są szczytne, proces jego wypełniania bywa wyjątkowo złożony, zwłaszcza dla małych organizacji. Problemem jest nie tylko brak przejrzystości platformy rejestracyjnej, ale również niedostateczne wsparcie informacyjne dla sektora non-profit.
Skutki dla stowarzyszeń
Wykreślenie z rejestru BCE to nie tylko utrata wiarygodności, ale także poważne ograniczenia w codziennej działalności. Organizacje tracą dostęp do kont bankowych, możliwość otrzymywania dotacji oraz uczestnictwa w postępowaniach prawnych. Co prawda, likwidację można cofnąć po uzupełnieniu braków, ale wiąże się to z kosztami i dużym nakładem pracy, co jest szczególnie trudne dla stowarzyszeń opierających się na wolontariacie.
Brak wsparcia dla sektora
Sektor non-profit w Belgii jest rozdrobniony i zróżnicowany, co utrudnia skuteczną komunikację i dostęp do pomocy technicznej. Małe stowarzyszenia, często zarządzane przez osoby nieposiadające specjalistycznej wiedzy administracyjnej, są pozostawione same sobie. Brak szkoleń i jasnych instrukcji sprawia, że wiele organizacji dowiaduje się o swoich obowiązkach dopiero po nałożeniu kar finansowych lub wykreśleniu z rejestru.
Koszty dla sektora i państwa
Od 2021 roku w związku z niezgodnością z przepisami UBO nałożono ponad 17 500 kar, co przyniosło państwu 8,5 miliona euro. Jednak dla stowarzyszeń oznacza to utratę środków, które mogłyby zostać przeznaczone na realizację ich celów społecznych. Wielu liderów organizacji zwraca uwagę, że rosnące wymagania administracyjne zniechęcają do podejmowania działalności społecznej, co może mieć długofalowe negatywne skutki dla całego społeczeństwa.
Potrzeba zmian
Choć wprowadzenie rejestru UBO miało na celu zwiększenie przejrzystości, eksperci podkreślają, że konieczne jest uproszczenie procedur i zapewnienie lepszego wsparcia dla sektora non-profit. Bez takich zmian coraz więcej stowarzyszeń może decydować się na zakończenie działalności, co byłoby poważnym ciosem dla rozwoju inicjatyw obywatelskich w Belgii.
Jednocześnie pojawia się pytanie, czy zebranie danych faktycznie przekłada się na skuteczniejszą walkę z przestępczością finansową, czy też jedynie obciąża administracyjnie sektor, który odgrywa kluczową rolę w budowaniu solidarnego społeczeństwa.
