Trwająca debata o kondycji finansowej Federacji Walonii-Brukseli (FWB) zyskała nowy wymiar po publikacji kontrraportu przygotowanego przez sieć ekonomistów i badaczy. Analiza podważa oficjalną narrację rządu frankofońskiego, który od miesięcy argumentuje, że konieczne są głębokie cięcia budżetowe z powodu rzekomo niekontrolowanego wzrostu wydatków. Według autorów dokumentu rzeczywisty problem ma jednak charakter strukturalny i wynika przede wszystkim z niewystarczających dochodów Federacji, a nie z ekspansji jej wydatków.
Raport został opracowany przez sieć Econosphères, powołaną przez socjalistyczny i chrześcijański związek zawodowy we współpracy z organizacjami Attac oraz Gresea. Autorzy postanowili przeciwstawić się temu, co określają jako „katastroficzny dyskurs” władz Federacji, mający uzasadniać planowane oszczędności.
Wydatki rosły wolniej niż gospodarka
Analiza danych z ostatnich piętnastu lat prowadzi do wniosków sprzecznych z argumentami rządu. Ekonomiści ustalili, że wydatki FWB rosły – po uwzględnieniu inflacji – o 2,2 procent rocznie. Tempo to było minimalnie niższe od średniego wzrostu gospodarczego Belgii, wynoszącego 2,3 procent rocznie.
Oznacza to, że udział FWB w dystrybucji bogactwa narodowego relatywnie się zmniejszał. Jednocześnie dochody Federacji zwiększały się jedynie o 1,7 procent rocznie – znacznie poniżej wzrostu zarówno gospodarki, jak i własnych wydatków. To właśnie ta różnica odpowiada, zdaniem badaczy, za stopniowe pogłębianie deficytu.
Mechanizm pogłębiania deficytu
Autorzy raportu podsumowują, że wydatki Federacji rosły wolniej niż produkcja bogactwa w kraju, ale dochody – jeszcze wolniej. Ta różnica działa mechanicznie na niekorzyść budżetu FWB. Kluczowy jest tu spadek udziału dochodów w PKB: z 2,33 procent w 2011 roku do 2,13 procent w 2024 roku.
Choć różnica 0,2 punktu procentowego wydaje się niewielka, w wartościach bezwzględnych oznacza to około 1,2 miliarda euro utraconych dochodów. To niemal dokładnie tyle, ile wynosił deficyt pierwotny FWB w 2024 roku (1,3 miliarda euro). „Gdyby dochody utrzymały swój udział w gospodarce, deficyt pierwotny byłby niemal zerowy” – podkreślają badacze.
Postulat zmiany ustawy o finansowaniu
Wnioski ekonomistów są jednoznaczne: rząd powinien skoncentrować energię polityczną nie na cięciach, lecz na modyfikacji specjalnej ustawy o finansowaniu, która określa wysokość dotacji przyznawanej Federacji. Autorzy podkreślają, że takie refinansowanie miało już miejsce w 1992, 2001 i 2011 roku, co dowodzi możliwości politycznej przeprowadzenia podobnych zmian.
Według raportu cięcia w obszarach takich jak edukacja czy kultura nie rozwiążą problemu strukturalnego, jakim jest niewystarczający poziom dochodów przekazywanych Federacji.
Odrzucenie scenariusza „greckiego”
Ekonomiści odnoszą się również do słów premier Federacji Elisabeth Degryse, która ostrzegała przed scenariuszem greckim. Autorzy raportu argumentują, że dług Federacji nie jest zagrożony spiralą zadłużenia, a porównania z Grecją lat 2010–2015 są nieadekwatne i służą przede wszystkim uzasadnianiu polityki oszczędnościowej.
Wskazują, że deficyt FWB ma charakter strukturalny wynikający z niedofinansowania, a nie z nadmiernych wydatków.
Rola Walonii w rozwiązaniu kryzysu
Raport zwraca uwagę, że Region Waloński – w przeciwieństwie do Federacji – dysponuje własnymi narzędziami fiskalnymi. Ekonomiści sugerują, że podniesienie niektórych podatków regionalnych mogłoby odciążyć Federację, która nie posiada własnych dźwigni podatkowych i jest całkowicie uzależniona od dotacji przewidzianych w specjalnej ustawie.
Propozycja ta otwiera debatę o solidarności między szczeblami władzy oraz o podziale odpowiedzialności za finansowanie usług publicznych.
Krytyka ideologii „nie ma alternatywy”
W konkluzjach badacze krytykują założenia stojące za polityką rządu FWB. Według nich przedstawianie cięć jako jedynego możliwego rozwiązania oznacza akceptację paradygmatu TINA (There Is No Alternative). Autorzy podkreślają, że jest to wybór ideologiczny, a nie ekonomiczna konieczność.
Celem raportu jest wykazanie, że istnieją realne alternatywy dla polityki oszczędnościowej, a poprawa finansów Federacji jest możliwa bez drastycznych ograniczeń w usługach publicznych.
Publikacja kontrraportu wprowadza nową dynamikę do debaty o przyszłości FWB i może wpłynąć na ton dyskusji o planowanych reformach w nadchodzących miesiącach.
