Komisja ds. Finansów i Budżetu federalnej Izby Reprezentantów zatwierdziła we wtorek projekt ustawy obejmujący szeroki pakiet zmian podatkowych. Największe emocje wywołała poprawka wprowadzająca mechanizm datamining, czyli systematyczne krzyżowanie i analizę danych. Po akceptacji na poziomie komisji projekt trafi pod obrady sesji plenarnej, gdzie odbędzie się głosowanie końcowe.
Proponowane przepisy przewidują, że wyznaczeni urzędnicy Federalnego Ministerstwa Finansów (SPF Finances) uzyskają uprawnienia do zestawiania danych z baz podatkowych z informacjami przechowywanymi w Centralnym Punkcie Kontaktowym rachunków i umów finansowych (PCC) prowadzonym przez Narodowy Bank Belgii. Celem jest tworzenie list sytuacji wykazujących wysokie ryzyko nadużyć podatkowych oraz wskazywanie potencjalnych przypadków oszustw.
Wielogodzinna debata i liberalne rozbieżności
Mechanizm datamining stał się osią jednej z najdłuższych debat tej kadencji. Poseł Vincent Van Quickenborne z Open Vld mówił w tej sprawie łącznie przez 23 godziny w ubiegłym tygodniu, podkreślając swoje poważne wątpliwości wobec projektu. We wtorek rano minister finansów Jan Jambon z N-VA próbował uspokoić nastroje, doprecyzowując, że dane będą deanonimizowane wyłącznie w przypadku podejrzeń lub przesłanek wskazujących na oszustwo podatkowe.
Zapewnienia ministra nie przekonały jednak posła z Kortrijk, który jeszcze tego samego popołudnia przemawiał przez kolejne dwie godziny i zgłosił liczne poprawki. W sprawie analiz danych zarysowała się wyraźna jedność liberalnego środowiska – niezależnie od podziału na rząd i opozycję.
Poseł Mathieu Michel z MR, dawniej sekretarz stanu ds. ochrony prywatności, również wyraził dystans wobec projektu. Jak podkreślił, jego obawy pozostały niezmienne, mimo że obecnie zasiada w ławach większości rządowej.
Kontrowersje wokół sztucznej inteligencji
Pełen projekt ustawy został przyjęty głosami koalicji, przy sprzeciwie opozycji i wstrzymaniu się od głosu przez Vlaams Belang. Jednym z najbardziej symbolicznych momentów było głosowanie nad poprawką Van Quickenborne dotycząca zakazu wykorzystywania sztucznej inteligencji przy analizie danych. Koalicja zagłosowała przeciw, natomiast Mathieu Michel wstrzymał się od głosu.
„Powszechne stosowanie sztucznej inteligencji w takich działaniach budzi poważne wątpliwości” – stwierdził po posiedzeniu. Wskazał też na sprzeczność w tłumaczeniach: skoro minister Jambon twierdzi, że wykorzystywane algorytmy nie są sztuczną inteligencją, to ich zakaz nie powinien stanowić problemu.
Pakiet reform podatkowych koalicji Arizona
Poza systemem krzyżowania danych projekt obejmuje kluczowe zmiany forsowane przez koalicję Arizona, z których większość uzyskała już zielone światło w pierwszym czytaniu.
Jedną z najważniejszych jest likwidacja federalnej ulgi mieszkaniowej od roku podatkowego 2026. Rozwiązanie to budzi szerokie zainteresowanie, ponieważ dotyczy setek tysięcy mieszkańców Belgii spłacających kredyty hipoteczne.
W zakresie wspierania przedsiębiorczości przewidziano wzrost stawki odliczenia z tytułu inwestycji dla dużych firm z 30% do 40%, co ma ujednolicić zasady obowiązujące już wobec mniejszych przedsiębiorstw.
Flexi-joby i zatrudnienie specjalistów z zagranicy
Projekt zatwierdzenia również podniesienie rocznego progu dochodowego uprawniającego do pracy w formule flexi-job z 12 000 do 18 000 euro od 2026 roku, przy czym próg ten będzie corocznie indeksowany.
Zmiany obejmą także system podatkowy dla sprowadzanej z zagranicy kadry kierowniczej. Minimalne roczne wynagrodzenie brutto wymagane do udziału w systemie zmniejszy się z 75 000 do 70 000 euro, a pracodawcy będą mogli wypłacać do 35% rocznego wynagrodzenia jako zwolnione z podatku świadczenie na pokrycie kosztów bez górnego limitu.
Zmiany w motoryzacji i odliczeniach
Projekt przewiduje legalizację przedłużenia o dwa lata – do końca 2027 roku – możliwości odliczania kosztów związanych z samochodami hybrydowymi. Równocześnie od przyszłego roku zniesiony zostanie dodatkowy ryczałt dla osób dojeżdżających ponad 75 km do pracy, co może dotknąć część osób mieszkających poza dużymi miastami.
Ustawa potwierdza także redukcję odliczeń od darowizn z 45% do 30%, zniesienie obowiązku pierwszego zatrudnienia oraz skrócenie okresu ustalenia zobowiązania podatkowego w przypadkach oszustw podatkowych z 10 do 7 lat.
Debata nad równowagą między skutecznością a prywatnością
Zatwierdzenie projektu przez komisję otwiera drogę do jego rozpatrzenia przez cały skład Izby Reprezentantów. Spór wokół mechanizmów datamining i potencjalnego użycia sztucznej inteligencji pokazuje, jak trudne jest pogodzenie zwiększenia skuteczności kontroli podatkowych z ochroną prywatności i danych osobowych.
Dla mieszkańców Belgii, w tym polskiej społeczności, zmiany mogą oznaczać zarówno konsekwencje finansowe – na przykład w wyniku likwidacji ulgi mieszkaniowej – jak i szersze skutki związane z przetwarzaniem danych przez państwo. Ostateczny kształt przepisów poznamy po głosowaniu plenarnym.
