Przewodnicząca Komisji Europejskiej Ursula von der Leyen przedstawiła trzy możliwe formy finansowania wsparcia dla Ukrainy w najbliższych latach. Wynika to z listu skierowanego do państw członkowskich UE, którego treść ujawniły europejskie media. Von der Leyen zapewnia w nim, że państwa członkowskie będą wspólnie ponosić ryzyka związane z ewentualnym wykorzystaniem zamrożonych rosyjskich aktywów przechowywanych w Brukseli.
Na ubiegłomiesięcznym szczycie unijnym przywódcy zgodzili się przekazać Ukrainie w ciągu dwóch lat nową, wielomiliardową pożyczkę. Nierozstrzygnięta pozostała jednak kwestia źródła jej finansowania.
Belgijskie zastrzeżenia wobec propozycji Komisji
Komisja Europejska zaproponowała, aby pożyczka została sfinansowana z zamrożonych aktywów Rosyjskiego Banku Centralnego. Belgia wyraziła jednak sprzeciw, a premier Bart De Wever wskazał na ryzyka prawne i finansowe związane z takim rozwiązaniem.
W reakcji na belgijskie stanowisko Komisja przedstawiła trzy warianty finansowania wraz z opisem ewentualnych gwarancji.
Trzy opcje finansowania pomocy dla Ukrainy
Von der Leyen wskazuje na trzy scenariusze:
Pierwsza opcja zakłada dobrowolne składki lub dotacje państw członkowskich, obliczone proporcjonalnie do ich PKB. Wymagałoby to bezpośredniego udziału budżetów narodowych.
Druga opcja przewiduje, że sama Komisja Europejska zaciągnie pożyczkę na rynkach finansowych, wykorzystując zdolność kredytową Unii.
Trzecia – najbardziej kontrowersyjna – polega na wykorzystaniu zamrożonych rosyjskich aktywów jako podstawy dla udzielonej Ukrainie pożyczki. To właśnie ten wariant budzi największe obawy Belgii.
Von der Leyen zaznacza, że opcje te nie wykluczają się wzajemnie i mogą zostać połączone.
Zamrożone rosyjskie aktywa w Euroclear
Od początku rosyjskiej inwazji około 185 miliardów euro należących do Rosyjskiego Banku Centralnego pozostaje zamrożonych w Euroclear – instytucji finansowej z siedzibą w Brukseli. Zyski generowane przez te środki trafiają już do Ukrainy, ale Komisja pragnie wykorzystać same aktywa jako zabezpieczenie pożyczki szacowanej na co najmniej 140 miliardów euro.
Belgijskie obawy i żądanie gwarancji
Belgia domaga się wyraźnych gwarancji od pozostałych państw członkowskich na wypadek konieczności zwrotu aktywów Rosji, jeśli późniejsze orzeczenia międzynarodowe zmusiłyby UE do takiego kroku. Bruksela jako siedziba Euroclear ponosiłaby bowiem szczególne ryzyko prawne.
Von der Leyen proponuje „prawnie wiążące, bezwarunkowe, nieodwołalne i wymagalne gwarancje” obejmujące także ryzyka wynikające z dwustronnych umów inwestycyjnych z Rosją – Belgia zawarła taką umowę w 1989 roku.
Komisja sugeruje, że państwa posiadające podobne umowy powinny rozważyć ich wypowiedzenie, choć nie precyzuje zakresu przenoszonych ryzyk.
Pilna potrzeba decyzji
Przewodnicząca KE domaga się rozstrzygnięcia już w przyszłym miesiącu. „Europa nie może pozwolić sobie na paraliż ani poszukiwanie doskonałych rozwiązań, które nie istnieją” – podkreśla w liście.
Dokument powstał po spotkaniu von der Leyen z premierem De Weverem. Współpraca z Belgią jest kluczowa, zważywszy na rolę Euroclear w całym mechanizmie finansowania.
Zrozumienie dla belgijskiej perspektywy
Podczas wizyty w Brukseli prezydent Finlandii Alexander Stubb przyznał, że „wielu europejskich przywódców rozumie belgijskie obawy – zarówno polityczne, jak i prawne”. Zaznaczył, że ma nadzieję na rozwiązanie sprawy jeszcze przed grudniowym szczytem unijnym.
Szerszy kontekst geopolityczny i prawny
Dyskusja o wykorzystaniu zamrożonych aktywów Rosji wykracza poza kwestie techniczne. Dotyczy ona podstaw prawa międzynarodowego i integralności globalnego systemu finansowego, w tym zasad dotyczących ochrony rezerw banków centralnych.
Jednocześnie Ukraina pilnie potrzebuje wsparcia finansowego, a niepewność związana z przyszłym zaangażowaniem USA zmusza UE do szybkiej decyzji.
Belgijskie stanowisko odzwierciedla więc zarówno troskę o lokalne ryzyka prawne, jak i złożoną naturę globalnych następstw ewentualnego użycia zamrożonych aktywów państwowych. Wymaga to precyzyjnego balansu między solidarnością wobec Ukrainy a długoterminowym bezpieczeństwem prawnym i finansowym całej Unii.
