Pilotażowy program w Gandawie, umożliwiający tymczasowe umieszczanie dzieci u rodziców ich kolegów z klasy, planuje rozszerzyć swoją działalność. Dotąd inicjatywa koncentrowała się na reagowaniu w sytuacjach kryzysowych, lecz teraz zamierza działać prewencyjnie. W tym celu organizatorzy apelują do nauczycieli o przekazywanie sygnałów, gdy zauważą, że sytuacja domowa ucznia staje się trudna. Celem jest zapobieganie eskalacji problemów i unikanie momentów, w których dziecko znajduje się już w stanie nagłej potrzeby.
Od początku bieżącego roku szkolnego uczniowie z 11 szkół w Gandawie mogą liczyć na tymczasowe schronienie w około dziesięciu rodzinach w sytuacji kryzysowej. „Do tej pory dwoje dzieci zostało przyjętych przez rodziców kolegów z klasy, za każdym razem na około tydzień” – informuje Ben Neyens, jeden z inicjatorów projektu.
Zmiana paradygmatu: od reagowania do prewencji
Twórcy inicjatywy chcą przesunąć akcent z pomocy interwencyjnej na działania zapobiegawcze. „Apelujemy do nauczycieli, aby byli niczym kanarki w kopalni i dawali sygnał, gdy widzą, że sytuacja rodzinna dziecka staje się trudna” – wyjaśnia Neyens. „W ten sposób możemy zaoferować wsparcie wcześniej, zanim dojdzie do kryzysu.”
Organizatorzy podkreślają, że nie chodzi o to, by nauczyciele sami przyjmowali dzieci pod swój dach. „Prosimy jedynie o zgłaszanie niepokojących sygnałów, tak byśmy mogli wspólnie ze szkołami i rodzicami sprawdzić, czy tymczasowa opieka zastępcza jest możliwa” – dodaje Neyens. Jasny podział ról ma zagwarantować profesjonalne i odpowiedzialne działanie w ramach projektu.
Potrzeba wczesnej interwencji
Według Neyensa wczesne wykrywanie problemów rodzinnych ma kluczowe znaczenie. „Jeśli dowiadujemy się o trudnej sytuacji dopiero wtedy, gdy rodzina znajduje się już w kryzysie, często jest za późno. Wczesna interwencja może zapobiec wielu cierpieniom” – mówi.
Szybka reakcja umożliwia zastosowanie łagodniejszych form wsparcia, takich jak doradztwo rodzinne czy czasowe odciążenie opiekunów, zanim sytuacja wymknie się spod kontroli i wymusi separację dziecka od rodziny.
Rola nauczycieli w systemie ochrony dzieci
Apel do nauczycieli wpisuje się w szerszą wizję ich roli jako osób, które mogą wcześnie dostrzec symptomy problemów. Pedagodzy spędzają z uczniami znaczną część dnia, dzięki czemu często jako pierwsi zauważają zmiany w zachowaniu, oznaki zaniedbania czy stresu emocjonalnego. Ich obserwacje mogą być kluczowe dla skuteczności systemu ochrony dzieci.
Projekt nie wymaga od nauczycieli diagnozowania ani podejmowania decyzji o interwencji. Ich zadanie polega wyłącznie na przekazaniu zaobserwowanych sygnałów odpowiednim instytucjom, które mają narzędzia do profesjonalnej oceny sytuacji i podjęcia stosownych działań.
Kontekst Tygodnia Opieki Zastępczej
Apel o współpracę z nauczycielami został ogłoszony w trakcie Tygodnia Opieki Zastępczej, który zwraca uwagę na dzieci potrzebujące tymczasowego, bezpiecznego miejsca. „To idealny moment, by pokazać, że również szkoły mogą odgrywać kluczową rolę we wczesnym rozpoznawaniu problemów” – podkreśla Neyens. Inicjatywa wpisuje się w szersze działania mające zwiększyć świadomość społeczną na temat opieki zastępczej i znaczenia solidarności wobec dzieci w trudnych sytuacjach.
Wyzwania finansowe i perspektywy rozwoju
Projekt działa w całości na zasadzie wolontariatu, we współpracy z organizacjami Pleegzorg i CAW Oost-Vlaanderen (Centrum Ogólnego Wsparcia Socjalnego Flandrii Wschodniej). „Chcielibyśmy rozszerzyć projekt na inne miasta, ale bez strukturalnego wsparcia finansowego nie mamy pewności, czy będziemy w stanie kontynuować działalność w kolejnym roku szkolnym” – przyznaje Neyens.
Brak stabilnego finansowania to poważne wyzwanie dla inicjatywy, która mogłaby stać się modelem dla innych regionów. Projekt pokazuje potencjał lokalnych, elastycznych form wsparcia, które wypełniają lukę między życiem rodzinnym a formalnymi strukturami opieki instytucjonalnej.
Przyszłość programu zależy teraz od decyzji politycznych i uzyskania środków, które pozwolą na jego rozwój i profesjonalizację. Doświadczenia z Gandawy mogą stać się cenną podstawą dla systemowych rozwiązań w zakresie prewencyjnej ochrony dzieci w całej Flandrii.
