Europejska Agencja Środowiska (EEA) opublikowała w poniedziałek alarmujący raport, z którego wynika, że w Europie jeden na pięć zgonów spowodowanych chorobami sercowo-naczyniowymi można by uniknąć dzięki poprawie warunków środowiskowych. Do najważniejszych czynników ryzyka zaliczono zanieczyszczenie powietrza, ekstremalne temperatury oraz ekspozycję na szkodliwe substancje chemiczne.
Choroby układu krążenia są główną przyczyną śmierci w krajach Unii Europejskiej, co czyni ten problem nie tylko medycznym, ale również społecznym i ekonomicznym wyzwaniem dla całego kontynentu. Dane przedstawione przez EEA pokazują wyraźny związek między jakością środowiska a zdrowiem publicznym, wskazując obszary wymagające natychmiastowej interwencji.
Skala problemu zdrowia publicznego
Według danych agencji w 2022 roku choroby sercowo-naczyniowe odpowiadały za ponad 1,7 miliona zgonów w Unii Europejskiej – stanowi to około jednej trzeciej wszystkich przypadków śmierci. Co istotne, aż 18 procent tych zgonów można powiązać z czynnikami środowiskowymi, nad którymi społeczeństwa i decydenci mają realną kontrolę.
Szacuje się, że każdego roku około 130 tysięcy osób w Europie umiera w wyniku ekspozycji na drobne cząstki stałe zanieczyszczające powietrze, a kolejne 115 tysięcy z powodu ekstremalnych temperatur – zarówno upałów, jak i mrozów.
Wymiar ekonomiczny kryzysu zdrowotnego
Problem ma nie tylko wymiar ludzki, ale także ogromne konsekwencje finansowe. Co roku diagnozuje się około 6 milionów nowych przypadków chorób sercowo-naczyniowych, a łączne koszty leczenia, rehabilitacji, niezdolności do pracy i przedwczesnych zgonów sięgają 282 miliardów euro rocznie.
Kwota ta obejmuje zarówno wydatki na opiekę zdrowotną, jak i straty wynikające z absencji zawodowej, wcześniejszych emerytur oraz spadku produktywności. Eksperci podkreślają, że inwestowanie w poprawę jakości środowiska przyniosłoby w dłuższej perspektywie znaczne oszczędności i korzyści społeczne.
Możliwość zmiany przez politykę publiczną
Europejska Agencja Środowiska jednoznacznie wskazuje, że zgony wywołane czynnikami środowiskowymi są „możliwe do uniknięcia poprzez odpowiednie interwencje i polityki publiczne”. Raport podkreśla, że skuteczna reakcja na to wyzwanie ma kluczowe znaczenie dla przyszłości zdrowia publicznego w Europie.
Zachęca się do wdrażania konkretnych rozwiązań legislacyjnych i programowych ograniczających ekspozycję ludności na szkodliwe czynniki środowiskowe. Według ekspertów, wiedza naukowa w tym zakresie jest już wystarczająco rozwinięta, by podejmować świadome i skuteczne decyzje polityczne.
Postępy w walce z zanieczyszczeniem powietrza
EEA pozytywnie ocenia dotychczasowe postępy Unii Europejskiej w realizacji celów planu „Zero Zanieczyszczeń”. UE zmierza do redukcji liczby przedwczesnych zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem powietrza o ponad 55 procent do końca 2030 roku w porównaniu z poziomem z 2005 roku.
Aby osiągnąć ten cel, niezbędne jest dalsze ograniczanie emisji z transportu, przemysłu i gospodarstw domowych. Choć dotychczasowe działania przyniosły zauważalne efekty, eksperci podkreślają, że wciąż pozostaje wiele do zrobienia, zwłaszcza w dużych aglomeracjach miejskich.
Niezbędne dalsze działania
Europejska Agencja Środowiska apeluje o intensyfikację działań w trzech głównych obszarach:
- Zwiększenie świadomości społecznej – wiele osób nie zdaje sobie sprawy z wpływu jakości powietrza, hałasu czy chemikaliów na układ sercowo-naczyniowy. Edukacja i kampanie informacyjne mogłyby skutecznie zmniejszyć ryzyko zdrowotne.
- Ograniczenie hałasu komunikacyjnego – badania potwierdzają związek między chronicznym hałasem a nadciśnieniem, zawałami i udarami mózgu. Problem hałasu, przez lata marginalizowany, zyskuje obecnie coraz większą uwagę władz.
- Zaostrzenie regulacji chemicznych – wiele substancji obecnych w środowisku, materiałach budowlanych czy produktach codziennego użytku ma negatywny wpływ na układ krążenia. Wzmocnienie kontroli i norm może ograniczyć ekspozycję populacji na te zagrożenia.
Wielowymiarowe podejście do zdrowia publicznego
Raport EEA wpisuje się w szerszy trend postrzegania zdrowia jako zjawiska zależnego nie tylko od medycyny, lecz także od warunków życia. Skuteczna profilaktyka chorób cywilizacyjnych wymaga działań w zakresie ochrony środowiska, transportu, planowania przestrzennego i edukacji zdrowotnej.
Kompleksowe podejście, łączące działania na szczeblu lokalnym, regionalnym i unijnym, może przynieść trwałe efekty w postaci spadku liczby zachorowań i zgonów. Dla mieszkańców Belgii – zwłaszcza Brukseli, Antwerpii i aglomeracji Liège – poprawa jakości powietrza i ograniczenie hałasu to nie tylko kwestia komfortu życia, ale realny warunek lepszego zdrowia sercowo-naczyniowego.
