Belgijskie centra dializ nerkowych często nie są w stanie zapewnić pacjentom z niewydolnością nerek wystarczająco zróżnicowanej opieki. Wynika to z audytu przeprowadzonego przez Jednostkę Audytu Szpitali, którego wyniki opublikował we wtorek Narodowy Instytut Ubezpieczeń Chorobowych i Inwalidzkich (RIZIV/INAMI). Jedną z głównych przyczyn tej sytuacji jest chroniczny niedobór personelu, z którym zmaga się aż trzy czwarte ośrodków.
W 2016 roku RIZIV zreformował system refundacji opieki dializacyjnej, by objąć zwrotem kosztów większą liczbę form leczenia i umożliwić pacjentom wybór spersonalizowanej terapii. Audyt pokazuje jednak, że cele reformy nie zostały w pełni osiągnięte.
Choć cztery na pięć centrów oferuje różne formy dializy, wiele z nich nie posiada indywidualnych planów opieki ani procedur oceny jakości życia pacjentów. Brak takich narzędzi utrudnia optymalne dopasowanie terapii i może wpływać na skuteczność leczenia oraz komfort chorych.
Strukturalny niedobór personelu jako główna bariera
Zdecydowana większość placówek wskazuje, że głównym problemem pozostaje brak wykwalifikowanego personelu. Aż 75 procent centrów zgłasza niedobór pielęgniarek, co ogranicza możliwość oferowania dializ domowych – wymagających intensywnego szkolenia i indywidualnego wsparcia pacjenta.
„Wsparcie i wdrożenie leczenia w warunkach domowych są pracochłonne i finansowo nieopłacalne dla wielu stron, w tym dla pacjentów” – podkreśla RIZIV. W efekcie wiele placówek rezygnuje z rozwijania tej formy terapii, mimo że daje ona chorym większą autonomię i lepszą jakość życia.
Stagnacja w rozwoju dializ domowych
Pomimo zmian w systemie refundacji liczba pacjentów korzystających z dializy otrzewnowej wykonywanej w domu pozostaje niemal niezmieniona. Co więcej, jedno na sześć centrów w ogóle nie oferuje tej metody leczenia.
Audyt ujawnił również inne braki: część ośrodków nie zatrudnia dietetyka, nie prowadzi rejestru powikłań ani nie stosuje standardowych procedur oceny jakości opieki. Te niedostatki wskazują na głębsze problemy systemowe, wykraczające poza sam niedobór personelu.
Katalog zaleceń dla poprawy sytuacji
W odpowiedzi na wyniki audytu RIZIV opracował około trzydziestu zaleceń. Jednym z kluczowych postulatów jest wprowadzenie obowiązku oferowania przez każde centrum dializacyjne co najmniej dwóch form leczenia – hemodializy i dializy otrzewnowej.
Zgodnie z rekomendacjami, pacjent powinien mieć dostęp do pełnej informacji o dostępnych metodach leczenia oraz do specjalistycznego wsparcia w wyborze najodpowiedniejszej opcji. W tym celu w każdym centrum powinien pracować interdyscyplinarny zespół złożony z nefrologa, wyspecjalizowanej pielęgniarki, dietetyka oraz koordynatora opieki nad pacjentem. RIZIV zaleca także poprawę współpracy między ośrodkami dializ a lekarzami rodzinnymi.
Szerszy kontekst wyzwań systemu opieki zdrowotnej
Sytuacja w centrach dializ odzwierciedla ogólny kryzys kadrowy w belgijskiej służbie zdrowia, obejmujący wiele specjalizacji medycznych. Pacjenci z przewlekłą niewydolnością nerek należą do grupy szczególnie wrażliwej, wymagającej regularnej, wieloletniej i wysoko wyspecjalizowanej opieki.
Dializa nerkowa to terapia podtrzymująca życie, która wymaga nie tylko zaawansowanej aparatury, ale przede wszystkim doświadczonego personelu medycznego. Braki kadrowe ograniczają możliwości wyboru formy leczenia i mogą prowadzić do obniżenia jakości opieki.
Realizacja zaleceń z audytu będzie wymagała nie tylko zmian organizacyjnych, ale również inwestycji w kapitał ludzki i w system finansowania opieki dializacyjnej. Kluczowe będzie stworzenie warunków sprzyjających zatrudnieniu i utrzymaniu wyspecjalizowanego personelu w tej dziedzinie medycyny, której znaczenie – wobec starzejącego się społeczeństwa – będzie w najbliższych latach tylko rosło.
