Rząd Walonii podejmuje zdecydowane kroki w odpowiedzi na narastający kryzys związany z brakiem dostępnej mocy elektrycznej, który coraz bardziej ogranicza rozwój gospodarczy regionu. Minister energii Cécile Neven z partii Reformatorów (MR) przedstawiła kompleksowy plan działań awaryjnych oraz zapowiedziała gruntowną reformę systemu przyłączeń do sieci energetycznej.
Problemy z dostępnością mocy elektrycznej stały się palącą kwestią dla walońskiej gospodarki. Od miesięcy przedsiębiorstwa, zwłaszcza te planujące działalność w strefach przemysłowych, napotykają na poważne trudności w realizacji inwestycji. Zarówno nowe firmy poszukujące lokalizacji, jak i istniejące przedsiębiorstwa planujące rozbudowę, otrzymują odmowy przyłączenia do sieci z powodu wyczerpania dostępnej przepustowości. Sytuacja dotyczy całego terytorium Walonii, choć szczególnie dotkliwe ograniczenia występują w prowincji Luksemburg.
Przyczyny kryzysu energetycznego
Źródła obecnego kryzysu są złożone i wynikają z nakładających się na siebie procesów transformacji energetycznej. Gwałtowna elektryfikacja różnych sektorów gospodarki, dynamiczny rozwój centrów przetwarzania danych, powstawanie parków bateryjnych oraz rosnąca popularność elektromobilności – wszystko to powoduje bezprecedensowy wzrost zapotrzebowania na moc. Równolegle rozwija się rozproszona produkcja energii odnawialnej, głównie z instalacji fotowoltaicznych i farm wiatrowych, co dodatkowo komplikuje zarządzanie siecią.
Minister Neven przyznała, że władze regionalne nie przewidziały tak szybkiego tempa zmian. Podkreśliła, że transformacja energetyczna wyprzedziła możliwości infrastruktury i że modernizacja sieci stanowi dziś warunek niezbędny dla przyszłości regionu. Bez odpowiednich inwestycji niemożliwe będzie zarówno przeprowadzenie transformacji energetycznej, jak i zapewnienie warunków dla dalszego rozwoju gospodarczego.
Natychmiastowe działania zaradcze
W obliczu rosnących problemów powołano dwa specjalne zespoły zadaniowe. Pierwszy z nich zajmuje się monitorowaniem zablokowanych projektów inwestycyjnych, poszukiwaniem doraźnych rozwiązań technicznych oraz działaniami zapobiegającymi powstawaniu nowych wąskich gardeł w systemie.
Drugi zespół opracowuje zmiany regulacyjne oraz mechanizmy synchronizacji planów inwestycyjnych z rzeczywistymi potrzebami użytkowników sieci. W jego pracach uczestniczą kluczowi aktorzy sektora – operatorzy Ores i Resa, zarządca sieci przesyłowej Elia, waloński regulator rynku energii Cwape, przedstawiciele administracji publicznej, agencje rozwoju terytorialnego oraz organizacje gospodarcze. Zakończenie prac zaplanowano do końca 2026 roku.
Elastyczne kontrakty jako rozwiązanie przejściowe
Minister Neven zapowiada wdrożenie działań wyprzedzających efekty prac zespołów. Rząd Walonii zatwierdził w drugim czytaniu projekt dekretu wprowadzającego mechanizm „elastyczności poboru mocy”. Przewiduje on możliwość zawierania umów przyłączeniowych z klauzulą elastyczności, zgodnie z którą odbiorcy będą musieli zaakceptować czasowe wahania dostępnej mocy w zależności od obciążenia sieci.
Dzięki temu możliwe będzie realizowanie nowych przyłączeń nawet w obszarach, gdzie przepustowość została już wyczerpana. Dekret określa także szczególne zasady dostępu do sieci dla operatorów magazynów energii, uzależnione od stanu infrastruktury. Władze regionalne liczą, że nowe przepisy wejdą w życie jeszcze przed końcem roku, po ich uchwaleniu przez parlament Walonii.
Koniec zasady „kto pierwszy, ten lepszy”
W dłuższej perspektywie minister Neven proponuje zasadniczą zmianę sposobu zarządzania dostępem do sieci. Obowiązująca dziś zasada kolejności zgłoszeń nie odpowiada już realiom współczesnej gospodarki ani wymogom transformacji energetycznej. Nowy model ma opierać się na planowaniu strategicznym, w którym decyzje dotyczące zagospodarowania przestrzennego, rozwoju gospodarczego i inwestycji infrastrukturalnych będą ściśle skoordynowane.
Rozważane mechanizmy obejmują hierarchizację kategorii odbiorców, eliminację „projektów-widm” blokujących przepustowość bez faktycznego wykorzystania mocy oraz odzyskiwanie niewykorzystywanych przyłączeń. Minister podkreśla, że stabilny dostęp do energii elektrycznej jest warunkiem koniecznym zarówno dla rozwoju gospodarczego, jak i dla skutecznej transformacji energetycznej regionu.
Reakcja operatorów sieci i władz federalnych
Operator sieci przesyłowej Elia pozytywnie ocenia inicjatywy podejmowane na poziomie regionalnym i federalnym. Rzecznik prasowy firmy, Jean Fassiaux, poparł ideę priorytetowego traktowania mechanizmów elastyczności, zaznaczając jednak potrzebę ich powiązania z reformą systemu przyłączeń i wprowadzeniem rzeczywistej hierarchizacji użytkowników.
Na poziomie federalnym minister energii Mathieu Bihet, również z partii Reformatorów, przedstawił dane dotyczące wpływu centrów przetwarzania danych na system energetyczny. W ubiegłym roku centra te zużyły 3,2 terawatogodziny energii, co stanowi około 4 procent krajowego zużycia. Minister zapewnił, że jego zespół monitoruje sytuację, by uniknąć deficytów mogących zagrozić gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom.
Specjalne regulacje dla centrów danych
Szczególną uwagę władze poświęcają rosnącemu sektorowi centrów przetwarzania danych. Minister Bihet zapowiedział uwzględnienie prognoz rozwoju tej branży w planie rozwoju federalnej sieci przesyłowej na lata 2028–2038. Elia opracowała już nową metodologię przyłączeń, klasyfikując centra danych jako osobną kategorię użytkowników.
Ma to zapobiec sytuacji, w której ekspansja jednego sektora – magazynów energii lub centrów danych – pochłonie całą dostępną przepustowość sieci. W praktyce oznacza to wprowadzenie limitów mocy dla centrów danych, po przekroczeniu których nowe projekty będą musiały oczekiwać na przyłączenie, podczas gdy inne kategorie odbiorców będą traktowane priorytetowo.
Rzecznik Elii przyznał, że firma mierzy się z lawinowym wzrostem zapotrzebowania ze strony centrów danych, znacznie przekraczającym wcześniejsze prognozy. Nowy system ma zagwarantować zachowanie przepustowości niezbędnej dla rozwoju przemysłu, integracji odnawialnych źródeł energii oraz elektryfikacji transportu i ciepłownictwa. Operator pracuje także nad usprawnieniem zarządzania kolejkami przyłączeń, aby projekty gotowe do realizacji nie były blokowane przez te znajdujące się we wczesnej fazie przygotowań.
