W ciągu ostatnich pięciu lat w belgijskiej administracji publicznej utworzono aż 39 200 etatów – wynika z danych dziennika Het Laatste Nieuws, opartych na informacjach Krajowego Urzędu Zabezpieczenia Społecznego (ONSS/RSZ) i innych instytucji. Belgia liczy obecnie niemal milion pracowników sektora publicznego zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy. Tak szybki wzrost zatrudnienia rodzi pytania o efektywność administracji i długoterminową stabilność finansów państwa.
Wzrost ten był odpowiedzią na kolejne kryzysy: pandemię COVID-19, kryzys energetyczny oraz wyzwania związane z migracją i polityką społeczną. Dla porównania – w latach 2014–2019 przybyło 25 500 stanowisk, czyli znacznie mniej niż w minionym pięcioleciu. Dynamika zatrudnienia w sektorze publicznym wyraźnie przyspieszyła, co odzwierciedla rosnące potrzeby administracyjne w czasie kolejnych sytuacji nadzwyczajnych.
Sektor publiczny rośnie szybciej niż prywatny
W ostatnich latach liczba miejsc pracy w administracji rosła szybciej niż w sektorze prywatnym. Zjawisko to budzi obawy o równowagę między państwem a gospodarką rynkową, zwłaszcza w kontekście wydatków publicznych i presji na budżet.
Wzrost zatrudnienia w administracji oznacza wyższe koszty płac, składek i utrzymania instytucji. W sytuacji, gdy rząd federalny musi szukać miliardowych oszczędności, rosnące wydatki na wynagrodzenia mogą utrudnić konsolidację fiskalną.
Edukacja głównym motorem wzrostu
Największy przyrost zatrudnienia odnotowano w sektorze edukacji, który odpowiada za ponad 65% wszystkich nowych etatów w sektorze publicznym od 2014 roku. W ciągu dekady w szkołach i instytucjach oświatowych powstało ponad 42 000 nowych miejsc pracy.
Zjawisko to ma kilka przyczyn:
– wzrost liczby uczniów i studentów wymagał zatrudnienia większej liczby nauczycieli i personelu pomocniczego;
– reformy edukacyjne, takie jak Pakt na rzecz doskonałości edukacji we Wspólnocie Francuskiej, wprowadziły nowe stanowiska dla pedagogów, psychologów czy logopedów;
– rozwój edukacji włączającej wymusił zatrudnienie specjalistów wspierających uczniów z trudnościami;
– pandemia COVID-19 zwiększyła zapotrzebowanie na kadry prowadzące zajęcia zdalne i pomagające nadrabiać zaległości.
Kryzysy wymusiły rozbudowę administracji
Masowe zwiększenie zatrudnienia w latach 2019–2024 było konsekwencją szeregu kryzysów. Pandemia wymusiła błyskawiczne wzmocnienie służb sanitarnych, administracji zdrowotnej i działów pomocy gospodarczej. Z kolei kryzys energetyczny i wojna w Ukrainie doprowadziły do utworzenia zespołów zajmujących się wsparciem dla gospodarstw domowych i firm.
Dodatkowym czynnikiem był napływ uchodźców z Ukrainy oraz z innych rejonów konfliktów, co wymagało rozbudowy struktur przyjmujących i integrujących migrantów.
Złożoność belgijskiego systemu władzy
Belgijski model federalny, oparty na podziale kompetencji między szczebel federalny, regionalny (Flandria, Walonia, Region Stołeczny Brukseli) i wspólnotowy (Flamandzka, Francuska, Niemieckojęzyczna), powoduje naturalne rozbudowanie administracji. Każdy poziom ma własne instytucje i urzędy, co zwiększa liczbę etatów w sektorze publicznym.
Najwięcej nowych stanowisk powstało w regionach i wspólnotach, które odpowiadają za edukację, politykę społeczną, kulturę i gospodarkę. Zatrudnienie wzrosło również na szczeblu federalnym, zwłaszcza w administracji kryzysowej, bezpieczeństwie wewnętrznym i polityce migracyjnej.
Wyzwania i perspektywy
Blisko milion urzędników w kraju liczącym 11,5 miliona mieszkańców plasuje Belgię wśród państw o najwyższym udziale zatrudnienia publicznego w Europie. Choć dobrze obsadzona administracja gwarantuje sprawne funkcjonowanie państwa, jej utrzymanie coraz bardziej obciąża finanse publiczne.
Przyszłe lata przyniosą konieczność znalezienia równowagi między zapewnieniem sprawnego działania administracji a ograniczaniem kosztów. Wymagać to będzie lepszej koordynacji między szczeblami władzy, redukcji dublujących się struktur i inwestycji w cyfryzację, która może zmniejszyć zapotrzebowanie na pracę biurową.
Z punktu widzenia mieszkańców Belgii, w tym polskojęzycznej społeczności, sektor publiczny pozostaje atrakcyjnym pracodawcą oferującym stabilność i świadczenia socjalne. Jednak długofalowa trwałość tego modelu będzie zależeć od zdolności państwa do utrzymania efektywności administracji w warunkach starzenia się społeczeństwa i rosnących kosztów opieki zdrowotnej oraz emerytur.
