Unia Miast i Gmin Walonii (UVCW) wyraziła w środę głębokie zaniepokojenie planami budżetowymi rządu regionalnego, który rozważa zniesienie części form wsparcia dla gmin uznawanych za nadmierne korzyści. Oświadczenie pojawiło się w trakcie trwającego konklawum budżetowego rządu Walonii, rozpoczętego w poniedziałek i mającego zakończyć się w piątek.
Samorządy zdecydowanie sprzeciwiają się ograniczeniu ich finansowania wyłącznie z tego powodu, że ich budżety wykazują nadwyżki. Przedstawiciele gmin podkreślają, że taka sytuacja wynika z o wiele bardziej rygorystycznych zasad zarządzania niż te obowiązujące w regionie. Wskazują, że zbilansowane budżety lub nadwyżki są efektem stosowania tzw. złotej zasady, która zabrania planowania wydatków bieżących przewyższających bieżące dochody.
Znaczące obciążenia dla samorządów lokalnych
Według UVCW, wysiłek budżetowy władz lokalnych na rzecz regionu już teraz wynosi blisko pół miliarda euro w samej kadencji 2024-2029. Kwota ta obejmuje m.in. zniesienie procentowej podwyżki funduszu gminnego oraz zamrożenie indeksacji pakietu APE (pomocy na zatrudnienie). Zdaniem samorządowców kolejne cięcia mogą poważnie ograniczyć zdolność gmin do świadczenia usług publicznych i realizacji inwestycji lokalnych.
Szczególny niepokój wywołują plany dotyczące regionalnego dodatku w ramach Planu Marshalla, który rekompensuje straty wynikające ze zwolnień podatkowych wspierających działalność gospodarczą. Zdaniem gmin zniesienie tego mechanizmu pogorszyłoby ich kondycję finansową i osłabiło możliwości wspierania lokalnej przedsiębiorczości.
Zarzut braku obiektywnych kryteriów
UVCW ostrzega, że byłoby niespójne, gdyby rząd zniósł kompensacje fiskalne wyłącznie w odniesieniu do gmin uznanych za „zbyt bogate”, bez jasnych i obiektywnych kryteriów. Takie podejście mogłoby prowadzić do nierównego traktowania i naruszenia zasady sprawiedliwości fiskalnej. Organizacja domaga się również zakończenia zamrożenia indeksacji podatku od nieruchomości od sprzętu i wyposażenia, które – jak wskazuje – pozbawia gminy istotnych dochodów i ogranicza ich autonomię finansową.
Kontekst budżetowy i napięcia między szczeblami władzy
Dyskusja o finansowaniu gmin toczy się w kontekście konieczności konsolidacji fiskalnej Walonii, która stoi przed wyzwaniem znalezienia dodatkowych oszczędności. Rząd regionalny analizuje różne możliwości redukcji wydatków, jednak plany przerzucenia części obciążeń na samorządy budzą zdecydowany sprzeciw z uwagi na ryzyko pogorszenia jakości usług publicznych świadczonych mieszkańcom.
Źródłem napięć są też różnice w podejściu do zarządzania finansami. Gminy, związane ścisłą dyscypliną fiskalną i zakazem deficytu w budżetach bieżących, podkreślają, że region korzysta z większej elastyczności. Paradoksalnie to właśnie samorządy, które prowadzą bardziej odpowiedzialną politykę budżetową, mogą zostać ukarane ograniczeniem wsparcia.
Implikacje dla mieszkańców Walonii
Ograniczenie transferów finansowych mogłoby bezpośrednio przełożyć się na codzienne życie mieszkańców. To gminy odpowiadają za utrzymanie infrastruktury, edukację podstawową, pomoc społeczną czy bezpieczeństwo lokalne. Mniejsze środki mogą oznaczać obniżenie jakości tych usług albo konieczność podwyższenia lokalnych podatków.
Przedstawiciele samorządów podkreślają, że zamiast odbierać im środki, region powinien skupić się na optymalizacji własnych wydatków. Argumentują, że gminy – z racji bliskości obywateli – często gospodarują środkami skuteczniej niż struktury regionalne.
Perspektywy rozwiązania konfliktu
Ostateczne decyzje w sprawie kompensacji fiskalnych zapadną w piątek, wraz z zakończeniem konklawum budżetowego. Gminy mają nadzieję, że ich postulaty zostaną uwzględnione, choć są świadome presji, pod jaką znajduje się region. Kluczowe będzie wypracowanie kompromisu, który nie osłabi finansów lokalnych.
Spór ilustruje szersze wyzwania relacji między różnymi szczeblami władzy w belgijskim systemie federalnym. Balansowanie autonomii gmin i celów regionalnych wymaga stałego dialogu i równowagi. Wynik obecnych negocjacji może wyznaczyć kierunek przyszłych rozmów między regionem a samorządami.
Dla mieszkańców Walonii, w tym polskiej społeczności, stawką są stabilne finanse gmin, które bezpośrednio wpływają na jakość życia i dostęp do podstawowych usług publicznych. Dlatego wynik konklawum budżetowego będzie bacznie obserwowany nie tylko przez polityków, ale także przez obywateli.
