Na podstawie danych Krajowego Urzędu Zatrudnienia (Onem/RVA) w latach 2026-2027 aż 2 546 mieszkańców Ixelles utraci prawo do zasiłku dla bezrobotnych. Tak wynika z obliczeń CPAS/OCMW Ixelles, który zlecił analizę lokalnych konsekwencji federalnej reformy ograniczającej czas pobierania świadczeń. Przedstawione na początku tygodnia wyniki badania pokazują skalę wyzwań finansowych i organizacyjnych, z jakimi gmina będzie musiała się zmierzyć. Studium przypadku Ixelles ilustruje, jak decyzje podejmowane na poziomie federalnym przekładają się na obciążenia dla lokalnych struktur pomocy społecznej oraz jak gminy próbują przygotować się na nadchodzące zmiany.
Wnioski są jednoznaczne – napływ osób wykluczonych z systemu zasiłków stanowi ogromne wyzwanie dla ośrodka pomocy społecznej. Jednocześnie analiza daje punkt odniesienia do opracowania planu działania. „Dzięki temu badaniu widzimy teraz znacznie wyraźniej rzędy wielkości dodatkowych kosztów” – podkreśla przewodniczący CPAS/OCMW Hassan Chegdani. Świadomość skali problemu to pierwszy krok do przygotowania strategii, choć samo wyzwanie pozostaje ogromne.
Trzy scenariusze i ich koszty finansowe
Badanie uwzględnia trzy scenariusze napływu wykluczonych bezrobotnych do CPAS/OCMW. W zależności od założeń dodatkowy koszt może wynieść od 2,8 do 5,5 miliona euro w 2026 r. oraz od 4,5 do ponad 8 milionów euro w 2027 r. Różnice między wariantami ilustrują zarówno skalę wyzwania, jak i niepewność co do rzeczywistego rozwoju sytuacji. Różnica niemal dwukrotna między najbardziej i najmniej optymistycznym scenariuszem utrudnia precyzyjne planowanie budżetowe.
Aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na dochody z integracji społecznej, CPAS/OCMW przygotował plan działania, który przewiduje zatrudnienie dodatkowych pracowników socjalnych, otwarcie nowych lokali, zaangażowanie stewardów do utrzymania porządku oraz inwestycje w sprzęt informatyczny i komunikację. Każdy z tych elementów generuje zarówno koszty jednorazowe, jak i bieżące, które obciążą budżet gminy na lata.
Szerszy zasięg reformy poza same zasiłki
Reforma wpłynie nie tylko na działy CPAS/OCMW zajmujące się zasiłkami integracyjnymi. Duże obciążenie spadnie także na pracowników oceniających indywidualnie, czy dana osoba może być zintegrowana na rynku pracy, a także na gminny Wydział Zatrudnienia. „Ta reforma będzie miała bezpośrednie konsekwencje dla setek ludzi i dla naszych służb społecznych” – mówi burmistrz Romain de Reusme (PS). W nadchodzących miesiącach gmina będzie musiała znaleźć środki na dodatkowe inwestycje, co jest szczególnie trudne w kontekście presji na oszczędności i ograniczonych możliwości podnoszenia podatków lokalnych.
CPAS/OCMW przypomina, że reforma nakłada się na serię wcześniejszych kryzysów, które już mocno nadwyrężyły finanse – pandemię COVID-19, wojnę w Ukrainie, inflację i kryzys energetyczny. Kolejne wstrząsy stopniowo wyczerpywały rezerwy finansowe i zwiększały liczbę osób potrzebujących wsparcia, tworząc efekt kumulacyjny.
Kontekst reformy i jej cele
Federalna reforma ograniczająca czas pobierania zasiłku dla bezrobotnych jest częścią strategii rządu mającej na celu sanację finansów publicznych i aktywizację zawodową. Zwolennicy twierdzą, że nieograniczony w czasie dostęp do świadczeń sprzyja bierności i nie motywuje do poszukiwania pracy. Podkreślają, że większość krajów europejskich wprowadziła takie ograniczenia, a Belgia była wyjątkiem.
Krytycy wskazują natomiast, że w regionach o wysokim bezrobociu strukturalnym, takich jak Bruksela, brak pracy wynika raczej z niedoboru ofert niż z braku motywacji. Reforma przesuwa ciężar z systemu ubezpieczeń społecznych na system pomocy społecznej, generując koszty na poziomie lokalnym zamiast federalnym.
Specyfika sytuacji w Ixelles
Ixelles, gmina licząca około 87 000 mieszkańców, cechuje się dużym zróżnicowaniem społecznym i ekonomicznym. Obok zamożnych dzielnic istnieją obszary dotknięte wysokim bezrobociem i ubóstwem. W efekcie reforma szczególnie silnie uderzy w tę gminę – wiele osób będzie zmuszonych zwrócić się o pomoc do CPAS/OCMW.
Liczba 2 546 osób zagrożonych utratą zasiłków w ciągu dwóch lat oznacza średnio ponad 100 nowych przypadków miesięcznie. Każdy z nich wymaga indywidualnej oceny sytuacji rodzinnej i zawodowej, opracowania planu integracji oraz regularnego monitorowania. To ogromne obciążenie administracyjne i ludzkie dla służb CPAS/OCMW, które już teraz działają na granicy możliwości.
Dylematy lokalne wobec decyzji federalnych
Przykład Ixelles pokazuje szerszy problem belgijskiego federalizmu – gminy muszą radzić sobie ze skutkami decyzji podjętych na poziomie federalnym, nad którymi nie mają kontroli. Reforma oszczędza środki federalne, ale generuje wydatki lokalne. W perspektywie całego systemu finansów publicznych oszczędności mogą okazać się pozorne, a ciężar zostaje jedynie przesunięty między poziomami władzy.
Przygotowania i strategie adaptacyjne
Plan CPAS/OCMW zakłada zatrudnienie dodatkowych pracowników socjalnych, aby zapewnić obsługę każdemu wnioskodawcy i pomóc w reintegracji zawodowej. Otwarcie nowych lokali ma przeciwdziałać przeciążeniu dotychczasowych placówek, a zaangażowanie stewardów ma zagwarantować bezpieczeństwo i spokój. Inwestycje w systemy informatyczne mają usprawnić obsługę spraw i lepszą koordynację między działami.
Solidarność regionalna i wymiana doświadczeń
Podobne studia przeprowadziły lub planują inne gminy regionu, co wskazuje na próbę skoordynowanego podejścia. Wymiana doświadczeń i współpraca między gminami może poprawić efektywność i pozwolić uniknąć błędów. Pewne usługi, takie jak szkolenia czy wsparcie psychologiczne, mogą być bardziej efektywne, jeśli organizowane będą wspólnie na poziomie ponadgminnym.
Perspektywy i pytania o przyszłość
Realizacja reformy w latach 2026-2027 będzie testem dla lokalnych służb społecznych i całego modelu zabezpieczenia społecznego w Belgii. Ważne będzie, czy prognozy się potwierdzą i czy inwestycje przełożą się na skuteczną pomoc. Niezbędne będzie też monitorowanie, czy reforma rzeczywiście przyczyni się do aktywizacji zawodowej, czy też pogłębi ubóstwo i marginalizację.
Wymiar ludzki kryzysu
Za liczbami kryją się losy konkretnych osób – ponad dwóch i pół tysiąca mieszkańców Ixelles, którzy w najbliższych latach stracą źródło dochodu. Dla wielu z nich oznacza to konieczność zwrócenia się o pomoc, ryzyko utraty mieszkania czy trudności w utrzymaniu rodziny. Skuteczność systemu pomocy społecznej będzie mierzona nie tylko w kategoriach finansowych, ale przede wszystkim w tym, czy umożliwi ludziom godne życie i reintegrację. Nadchodzące miesiące pokażą, czy Ixelles i inne gminy zdołają sprostać temu wyzwaniu, czy też problem przekroczy ich możliwości, prowadząc do kryzysu humanitarnego w stolicy Europy.
