Sprowadzenie deficytu poniżej 3 procent PKB wymaga wysiłku przekraczającego 20 miliardów euro do 2030 roku. Koalicja Arizona musi ustalić, kiedy i w jaki sposób oszczędności zostaną zrealizowane. Pierwsze posiedzenie zawężonej rady ministrów (kern) poświęcone budżetowi odbyło się w poniedziałek 30 września 2025 r. Zespół premiera Barta De Wevera (N-VA) ma około dwóch tygodni na wyznaczenie nowej trajektorii naprawy finansów – zadania, które dzieli koalicję i stawia przed rządem federalnym jedno z największych wyzwań w najnowszej historii Belgii.
Według danych komitetu monitorującego saldo finansowe podmiotu 1 (władze federalne i ubezpieczenia społeczne) nieco się pogorszyło względem prognoz z lipca. Przy braku zmian w polityce deficyt osiągnie 42,6 miliarda euro w 2030 roku, czyli 5,8 procent PKB. Te alarmujące liczby zmuszają rząd do podjęcia trudnych decyzji, które będą miały konsekwencje dla wszystkich mieszkańców Belgii.
Spór o wielkość wysiłku naprawczego
Pierwszy przegląd sytuacji w kern ma pomóc określić skalę koniecznego wysiłku. W ostatnich tygodniach pojawiły się różne propozycje. Georges-Louis Bouchez (MR) mówił o dodatkowych 20 miliardach euro, aby sprowadzić deficyt poniżej 3 procent PKB. Maxime Prévot (Les Engagés) nazwał ten cel „nadmiernym”, ostrzegając przed zbyt restrykcyjnym podejściem, które mogłoby zaszkodzić przedsiębiorstwom. Dla N-VA bardziej realistyczny wydaje się cel pośredni: deficyt na poziomie 4,5 procent PKB na koniec kadencji.
Minister budżetu Vincent Van Peteghem (CD&V) zaproponował kwotę 16,6 miliarda euro – wariant odpowiadający liniowemu rozłożeniu wysiłku 20,7 miliarda euro wymaganego do 2030 roku, by spełnić kryterium z Maastricht. Jak podkreśla jego gabinet, harmonogram i sposób realizacji pozostają do negocjacji. „W każdym razie nie będzie to spacer po parku” – mówi jedno ze źródeł rządowych.
Intensywny proces negocjacji
Ze względu na napięty kalendarz, w pierwszym tygodniu rozmów planowane są głównie spotkania dwustronne premiera z wicepremierami. Prawdziwe postępy spodziewane są dopiero podczas weekendowych spotkań całej grupy. Ostateczny termin to 14 października – dzień exposé premiera w Izbie Reprezentantów.
Presja czasu dodatkowo utrudnia osiągnięcie porozumienia. Partnerzy koalicyjni muszą znaleźć kompromis między różnymi wizjami polityki budżetowej i przygotować spójny plan do zaprezentowania opinii publicznej.
Fundamentalne różnice wizji między partiami
Spory w koalicji Arizona wynikają z odmiennych priorytetów. MR stawia na ambitną redukcję deficytu i gotowe jest na daleko idące cięcia. Les Engagés obawiają się skutków społecznych zbyt drastycznych oszczędności i chcą bardziej stopniowego podejścia. N-VA proponuje drogę pośrednią, dążąc do 4,5 procent deficytu, co łączy pragmatyzm ekonomiczny ze świadomością politycznych kosztów.
Kontekst europejski i presja zewnętrzna
Belgia nie jest wyjątkiem – wiele państw UE walczy z wysokimi deficytami po pandemii i kryzysie energetycznym. Jednak jej zadłużenie publiczne przekracza 100 procent PKB, co czyni sytuację szczególnie trudną. Komisja Europejska oczekuje od krajów wysokiego zadłużenia wiarygodnych planów redukcji, a brak postępów grozi procedurami nadmiernego deficytu.
Możliwe scenariusze i instrumenty polityki
Opcje rządu obejmują zarówno działania po stronie dochodów – reformy podatkowe, likwidację luk, lepszy pobór podatków – jak i cięcia wydatków, w tym reformy emerytalne, ograniczenie subsydiów czy racjonalizację administracji. Każde z rozwiązań wiąże się jednak z kosztami politycznymi i społecznymi.
Wymiar federalny i regionalne implikacje
Belgijski federalizm dodatkowo komplikuje sytuację. Choć rozmowy dotyczą poziomu federalnego, wszystkie władze w kraju są powiązane finansowo. Regiony i wspólnoty również zmagają się z deficytami, a brak koordynacji może niweczyć wysiłki podejmowane na szczeblu federalnym.
Społeczne konsekwencje i sprawiedliwość dystrybucyjna
Proces naprawy budżetu tej skali dotknie wszystkich mieszkańców. Kluczowe pytanie brzmi: kto zapłaci najwięcej? Historia europejskich reform pokazuje, że to często osoby starsze, bezrobotni czy rodziny z dziećmi najbardziej odczuwają skutki cięć. Rząd będzie musiał udowodnić, że ciężar rozłożony jest sprawiedliwie.
Rola instytucji niezależnych i monitoringu
Komitet monitorujący, Rada Wyższa Finansów, niezależni ekonomiści i instytucje międzynarodowe będą oceniać wiarygodność planu. Rynki finansowe również bacznie obserwują sytuację, a ich reakcje mogą podnieść koszty obsługi długu.
Perspektywy na najbliższe tygodnie
Najbliższe dwa tygodnie zadecydują o trajektorii budżetu Belgii. Zbyt ambitny plan może wywołać opór społeczny i polityczny, zbyt łagodny – podważyć wiarygodność kraju. Exposé premiera 14 października będzie pierwszym testem akceptowalności nowego kursu.
Długoterminowe wyzwania dla belgijskiego modelu społecznego
Kryzys fiskalny rodzi pytania o przyszłość belgijskiego modelu społecznego, opartego na hojnych wydatkach publicznych i rozbudowanej administracji. Starzenie się społeczeństwa, globalizacja i zmiany klimatyczne tylko zwiększają presję. Odpowiedź na pytanie, czy możliwe jest utrzymanie tego modelu przy jednoczesnej sanacji finansów, zadecyduje o kształcie Belgii na kolejne dekady.
