Flamandzki minister odpowiedzialny za dziedzictwo nieruchome Ben Weyts z partii N-VA przeznaczył 647 000 euro na renowację kościoła św. Rity w Harelbeke, we Flandrii Zachodniej. Całkowity koszt prac oszacowano na 1,32 mln euro, a brakującą część sfinansuje miasto. Samorząd przyjął decyzję o dofinansowaniu z zadowoleniem, podkreślając wyjątkową wartość zabytkową tej betonowej świątyni, uznawanej za jedno z najciekawszych osiągnięć architektury modernistycznej i brutalistycznej w regionie.
Unikatowa architektura i symbolika
Jak wyjaśnia Francis Pattyn, radny odpowiedzialny za dziedzictwo kulturowe z ugrupowania Team Harelbeke, kościół św. Rity jest rzadkim przykładem modernizmu i brutalizmu w architekturze sakralnej. Monumentalna bryła wykonana w całości z betonu nawiązuje do biblijnej symboliki namiotu rozbitego na pustyni. Równie nietypowo zaprojektowano wnętrze świątyni: posadzka delikatnie opada w kierunku ołtarza. Nachylenie jest niemal niewidoczne dla wiernych, choć puszczona przy wejściu kulka potoczyłaby się wyraźnie ku najniższemu punktowi.
Projekt powstał około 1960 roku i wyszedł spod ręki architekta Léona Stynena. Jak zauważa Alex Demeyere, architekt odpowiedzialny za prace renowacyjne, Stynen był ateistą i nie praktykował żadnej religii, dlatego kościół w Harelbeke pozostaje jedyną świątynią w całym jego dorobku. Budynek wzniesiono z zastosowaniem nowatorskiej techniki: betonowe ściany mają zaledwie 8 cm grubości, a stabilność konstrukcji zapewnia specjalnie zaprojektowany profil murów.
Degradacja betonu i problemy z dachem
Z upływem lat w cienkich ścianach zaczęła gromadzić się wilgoć, co doprowadziło do degradacji betonu i ryzyka tzw. korozji betonowej. To główny powód, dla którego konieczna stała się kompleksowa renowacja obiektu. Alex Demeyere wyjaśnia, że zakres prac obejmie przede wszystkim naprawę uszkodzeń konstrukcyjnych. Podczas wcześniejszych remontów elewację pokryto dodatkową warstwą farby, która teraz zostanie usunięta. W jej miejsce zastosowana zostanie przezroczysta powłoka ochronna, pozwalająca zachować surowy, pierwotny charakter betonu.
Charakterystyczną cechą kościoła jest całkowity brak okien w ścianach. Światło dzienne wpada do wnętrza wyłącznie przez szklaną kopułę wieńczącą budowlę. Element ten pełni jednocześnie kluczową funkcję konstrukcyjną, ponieważ to na nim opierają się cienkie betonowe ściany. Z czasem dach stał się jednak nieszczelny, dlatego w ramach renowacji kopuła zostanie w całości wymieniona.
Harmonogram prac i przyszłość świątyni
Roboty budowlane mają rozpocząć się wiosną przyszłego roku, a ich zakończenie zaplanowano przed końcem 2026 r. Równolegle władze Harelbeke zastanawiają się nad nową funkcją obiektu. Jak podkreśla radny Pattyn, przyszłe przeznaczenie kościoła musi mieć charakter długoterminowy i realnie służyć mieszkańcom dzielnicy Zandberg, w której się znajduje. Miasto dysponuje już biblioteką oraz salą koncertową, dlatego poszukiwane jest rozwiązanie oryginalne i odpowiadające wyjątkowemu charakterowi budynku.
