Rząd Walonii przedstawił w piątek 12 grudnia założenia nowego, kompleksowego programu wspierania renowacji budynków. Zapowiadane od wielu miesięcy zmiany mają wejść w życie 1 października 2026 r. i zastąpić dotychczasowy system premii, który został znacząco ograniczony w lutym bieżącego roku. Nowe przepisy przewidują nie tylko inne mechanizmy finansowania, lecz także obowiązkowe wymogi w zakresie efektywności energetycznej dla nabywców nieruchomości oraz harmonogram stopniowego odchodzenia od paliw kopalnych w ogrzewnictwie.
Preferencyjne pożyczki zamiast bezzwrotnych dotacji
Najważniejszą zmianą jest odejście od bezpośrednich premii na rzecz systemu opartego na pożyczkach preferencyjnych. Rząd Walonii zapowiada wprowadzenie dwóch głównych instrumentów finansowych. Pierwszym z nich będzie Rénoprêt – pożyczka, której oprocentowanie będzie zależne od dochodów gospodarstwa domowego. Drugim narzędziem jest Rénopack, czyli pożyczka z zerowym oprocentowaniem, zawierająca element dotacyjny w postaci częściowej redukcji kwoty do spłaty. W praktyce oznacza to, że wszelkie formy wsparcia bezzwrotnego zostaną powiązane z koniecznością zaciągnięcia pożyczki.
Środki z obu programów będzie można przeznaczyć na prace poprawiające stan techniczny budynków oraz na istotne usprawnienia energetyczne, rozumiane jako poprawa o co najmniej jedną klasę w certyfikacie PEB. Warunkiem uzyskania finansowania pozostanie wykonanie audytu energetycznego. Nowością jest sposób obliczania wysokości wsparcia, które ma być liczone od całkowitej wartości inwestycji, a nie – jak dotychczas – od poszczególnych elementów robót.
Równolegle region zapowiada wzmocnienie systemu doradztwa poprzez utworzenie jednego punktu kontaktowego dla mieszkańców oraz zróżnicowanie poziomu wsparcia w zależności od profilu gospodarstw domowych i charakterystyki budynków.
Niejasne kryteria dostępu do wsparcia
Na tym etapie nie wszystkie szczegóły programu są znane. Władze potwierdziły, że z nowych instrumentów będą mogli korzystać właściciele zamieszkujący własne nieruchomości, właściciele lokali na wynajem oraz wspólnoty mieszkaniowe. Nie określono jednak progów dochodowych ani warunków kwalifikujących do poszczególnych form wsparcia. Najprawdopodobniej najbardziej preferencyjne warunki zostaną zarezerwowane dla gospodarstw o najniższych dochodach.
Hugues Kempeneers, dyrektor generalny Embuild Wallonie, reprezentującej waloński sektor budowlany, podkreśla konieczność zachowania szerokiej dostępności programów. Jego zdaniem zbyt rygorystyczne kryteria mogłyby zahamować tempo renowacji i utrudnić realizację wyznaczonych celów. Na dziewięć miesięcy przed planowanym wejściem reformy w życie zarówno mieszkańcy, jak i przedsiębiorcy wciąż czekają na precyzyjne informacje dotyczące warunków uczestnictwa, zakresu prac objętych wsparciem oraz maksymalnych kwot finansowania.
Obowiązkowa renowacja dla nowych właścicieli
Rząd Walonii zatwierdził także projekt planu renowacji, którego celem jest doprowadzenie całego zasobu budowlanego regionu do klasy energetycznej A do 2050 r. Już od 2028 r. nabywcy budynków o najgorszej charakterystyce energetycznej, czyli z certyfikatem PEB w klasie F lub G, będą zobowiązani do przeprowadzenia renowacji umożliwiającej osiągnięcie co najmniej klasy D w ciągu pięciu lat od zakupu. W kolejnych latach wymogi będą stopniowo zaostrzane: klasa C dla nieruchomości nabywanych od 2031 r., klasa B od 2036 r. oraz klasa A od 2041 r.
Łagodniejsze zasady przewidziano dla osób, które staną się właścicielami przed 2028 r. W ich przypadku harmonogram zakłada osiągnięcie klasy F do 2031 r., klasy E do 2036 r., klasy D do 2041 r., klasy C do 2046 r. i klasy B do 2050 r.
Krytykę tego rozwiązania wyraża federacja organizacji ekologicznych Canopea. Zwraca ona uwagę, że nowe obowiązki nie obejmują mieszkań wynajmowanych. Zdaniem Evy Joskin, specjalistki ds. energii w Canopea, to właśnie w tym segmencie regulacje miałyby największe znaczenie z punktu widzenia sprawiedliwości społecznej i klimatycznej, ponieważ najemcy nie mają realnego wpływu na standard energetyczny zajmowanych lokali.
Stopniowe odchodzenie od paliw kopalnych
Reforma określa również harmonogram eliminacji paliw kopalnych z ogrzewnictwa. Zakaz instalowania kotłów olejowych i węglowych w nowych budynkach wejdzie w życie 1 stycznia 2026 r. Od 2027 r. obejmie on także wymianę kotłów w budynkach poddawanych gruntownej renowacji, obejmującej co najmniej 75% przegród zewnętrznych. Od 2031 r. zakaz ma dotyczyć wszystkich budynków.
W celu ułatwienia transformacji energetycznej rozszerzono program Mebar, skierowany do gospodarstw domowych o niskich dochodach. Środki z tego programu będzie można przeznaczyć m.in. na pompy ciepła oraz systemy grzewcze oparte na biomasie.
Umiarkowanie pozytywne reakcje
Zaprezentowane założenia spotkały się z ostrożnie pozytywnym odbiorem. Embuild Wallonie docenia przedstawienie spójnej i długoterminowej wizji po latach niepewności regulacyjnej. Canopea określa reformę jako odważną i długo oczekiwaną, podkreślając jej kompleksowy charakter, łączący doradztwo, obowiązki regulacyjne i instrumenty finansowe. Obie organizacje zaznaczają jednak, że kluczowe będzie praktyczne wdrożenie zapowiedzianych rozwiązań.
