W gminie Bornem w prowincji Antwerpia ujawniono poważne nadużycia finansowe w lokalnym Ośrodku Pomocy Społecznej (CPAS/OCMW). Pracownica socjalna odpowiedzialna za zarządzanie budżetami beneficjentów miała systematycznie przekazywać środki należące do osób znajdujących się pod opieką OCMW na własne konto bankowe. Sprawę wykryto dzięki czujności jednego z podopiecznych, który zakwestionował podejrzaną płatność.
Według informacji potwierdzonych przez flamandzkiego nadawcę publicznego VRT w piątek 21 listopada, władze gminy Bornem złożyły oficjalne zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa. Ujawniony schemat działania sugeruje, że proceder mógł trwać przez dłuższy czas i objąć więcej niż jedną osobę.
Mechanizm nadużyć
Pracownica socjalna miała dostęp do środków osób objętych programem zarządzania budżetem. Program ten jest przeznaczony dla osób, które z powodu choroby, uzależnień lub trudności finansowych potrzebują wsparcia w administrowaniu swoimi dochodami i regulowaniu zobowiązań.
Osoba odpowiedzialna za prowadzenie budżetu podopiecznego ma upoważnienie do opłacania rachunków, regulowania czynszu czy zapewnienia środków na podstawowe potrzeby. System opiera się na zaufaniu i ma chronić najbardziej wrażliwych beneficjentów.
Wstępne ustalenia wskazują, że pracownica wykorzystywała to zaufanie, wykonując przelewy z kont podopiecznych na własny rachunek. Sposób maskowania tych transakcji oraz okres ich trwania są obecnie badane.
Ujawnienie i skala
Nieprawidłowość zgłosił jeden z beneficjentów, który zauważył nieautoryzowaną płatność. OCMW wszczęło procedury kontrolne, które potwierdziły, że poszkodowanych jest więcej.
„Wszczęliśmy wewnętrzne postępowanie, aby ustalić pełną skalę nadużyć i opracować środki zapobiegawcze na przyszłość” – wyjaśnił Björn Caljon, dyrektor generalny OCMW Bornem.
Władze gminy zleciły również przeprowadzenie niezależnego audytu śledczego (forensic audit) instytucji Audit Flanders, która ma przeanalizować wszystkie transakcje i procedury finansowe. Audyt ma ustalić wysokość przywłaszczonych środków, czas trwania procederu i pełną liczbę poszkodowanych.
Konsekwencje dla sprawczyni
Pracownica została niezwłocznie zwolniona. To standardowa procedura w przypadku nadużyć, szczególnie gdy dotyczą osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej. Równolegle gmina złożyła zawiadomienie do prokuratury, a kobieta stanie przed sądem. Przywłaszczenie środków finansowych podopiecznych instytucji publicznej jest w belgijskim prawie traktowane jako poważne przestępstwo.
Wyzwania systemowe
Program zarządzania budżetem obejmuje w Bornem 135 osób, czyli osoby szczególnie zależne od rzetelności i uczciwości pracowników socjalnych. Sprawa ujawnia jednak słabości systemu kontroli wewnętrznej. Pracownicy mają szerokie uprawnienia i działają z dużą autonomią, natomiast nadmierna kontrola mogłaby spowolnić udzielanie pomocy.
W odpowiedzi na tę sytuację mogą pojawić się propozycje zmian, takie jak:
– obowiązkowa podwójna autoryzacja transakcji powyżej określonej kwoty,
– częstsze audyty wewnętrzne,
– rotacja pracowników zarządzających budżetami,
– automatyczne systemy wykrywania nietypowych operacji finansowych.
Śledztwo ma wyjaśnić, jak długo trwały nadużycia, ile osób zostało poszkodowanych, jaką kwotę przywłaszczono i jakie luki w systemie umożliwiły ich ukrycie. Ustalenia będą miały znaczenie nie tylko dla Bornem, lecz także dla innych OCMW we Flandrii.
Sprawa przypomina również, że czujność beneficjentów i ich bliskich odgrywa kluczową rolę. To dzięki zgłoszeniu jednej osoby wykryto proceder, który mógłby trwać znacznie dłużej.
