Fundacja Walki z Rakiem domaga się rozszerzenia obowiązujących przepisów dotyczących neutralnych opakowań na papierosy elektroniczne. W komunikacie opublikowanym we wtorek organizacja zwraca uwagę, że obecne regulacje obejmują jedynie tradycyjne wyroby tytoniowe, pomijając e-papierosy, których atrakcyjne wizualnie opakowania stanowią szczególne zagrożenie dla młodzieży. Postulat pojawia się wraz z publikacją międzynarodowego raportu o oznaczeniach zdrowotnych na opakowaniach papierosów, przedstawionego podczas 11. Konferencji Stron Ramowej Konwencji WHO o Ograniczeniu Użycia Tytoniu.
Fundacja podkreśla, że neutralne opakowania, pozbawione logotypów i intensywnych kolorów, są skutecznym narzędziem ograniczania atrakcyjności produktów nikotynowych. W Belgii przepisy te obowiązują od 2020 roku w odniesieniu do tradycyjnych papierosów, a od czerwca 2026 roku obejmą także cygara, cygaretki i tytoń podgrzewany. Papierosy elektroniczne wciąż pozostają jednak poza zakresem takich regulacji.
Historia neutralnych opakowań w Belgii
W Belgii obowiązek stosowania neutralnych opakowań – pozbawionych logotypów i przyciągających wzrok barw – wprowadzono 1 stycznia 2020 roku dla papierosów. Fundacja Walki z Rakiem przypomina, że zabiegała o to rozwiązanie przez ponad dekadę, opierając swoje działania na licznych badaniach potwierdzających jego skuteczność.
Dekret królewski z 13 kwietnia 2019 roku objął tym obowiązkiem papierosy, tytoń do skręcania oraz tytoń fajkowy. Był to ważny krok w belgijskiej polityce zdrowotnej, mający ograniczyć atrakcyjność produktów tytoniowych – szczególnie dla młodych ludzi, którzy są wyjątkowo podatni na marketing wizualny.
Zgodnie z nowym dekretem królewskim z 28 lipca 2025 roku, od 1 czerwca 2026 roku obowiązek neutralnych opakowań obejmie także cygara, cygaretki i tytoń podgrzewany. Rozszerzanie tych regulacji odzwierciedla rosnącą świadomość zagrożeń związanych z różnymi formami używania tytoniu.
Luka regulacyjna dotycząca e-papierosów
Mimo postępu w regulacjach, papierosy elektroniczne nadal pozostają poza wymogiem neutralnych opakowań, co Fundacja Walki z Rakiem uznaje za poważną lukę. Organizacja podkreśla, że opakowania e-papierosów są szczególnie atrakcyjne wizualnie – kolorowe, przyciągające wzrok, często opatrzone grafikami i nazwami sugerującymi przyjemne, słodkie lub owocowe smaki.
Tego rodzaju marketing może zwiększać zainteresowanie młodzieży produktami nikotynowymi i wzmacniać przekonanie, że e-papierosy są „modniejsze” lub mniej szkodliwe niż klasyczne wyroby tytoniowe. „Fundacja apeluje do władz o objęcie e-papierosów neutralnymi opakowaniami, ponieważ ich obecna forma nadal przyciąga młodych ludzi” – podkreśla organizacja.
Problem aromatów przyciągających młodzież
Fundacja wskazuje również na szerszy problem związany z aromatami wykorzystywanymi w e-papierosach. „Konieczne jest drastyczne ograniczenie atrakcyjnych aromatów dostępnych na rynku, które sprzyjają inicjacji nikotynowej oraz uzależnieniu i mogą stanowić bramę do palenia tytoniu wśród młodzieży” – zaznacza.
Aromaty w e-papierosach od lat budzą kontrowersje. Zwolennicy podkreślają, że różnorodne smaki mogą ułatwiać dorosłym palaczom odejście od tradycyjnych papierosów. Eksperci zdrowia publicznego wskazują jednak, że te same aromaty są wyjątkowo atrakcyjne dla młodych ludzi, co obniża próg wejścia w uzależnienie od nikotyny. Badania z wielu krajów pokazują, że młodzież sięga po e-papierosy aromatyzowane znacznie częściej niż po te o smaku tytoniowym.
Kontekst międzynarodowy i raport WHO
Apel Fundacji odzwierciedla globalne działania na rzecz ograniczania szkodliwości używania tytoniu. Raport „Cigarette Package Health Warnings: International Status Report”, opublikowany podczas 11. Konferencji Stron Ramowej Konwencji WHO, wskazuje na wyraźny postęp w zakresie neutralnych opakowań.
Obecnie 27 państw i terytoriów wprowadziło ten obowiązek, podczas gdy jeszcze w 2018 roku było ich tylko 9. „To kluczowe osiągnięcia w światowej walce z paleniem tytoniu” – podkreśla Fundacja.
Australia była pierwszym krajem, który wprowadził neutralne opakowania w 2012 roku. W kolejnych latach podobne przepisy przyjęły m.in. Wielka Brytania, Francja, Irlandia, Nowa Zelandia i Kanada. Badania z tych krajów potwierdzają, że neutralne opakowania zmniejszają atrakcyjność wyrobów tytoniowych, zwiększają efektywność ostrzeżeń zdrowotnych i ograniczają błędne przekonania o ich szkodliwości.
Belgijska polityka wobec wpływu przemysłu tytoniowego
Fundacja sygnalizuje również, że Belgia pozostaje stosunkowo podatna na wpływy przemysłu tytoniowego, co może spowalniać proces wprowadzania nowych regulacji. Sektor ten ma długą historię działań opóźniających lub osłabiających inicjatywy zdrowotne, m.in. poprzez lobbing, finansowanie badań podważających szkodliwość tytoniu czy strategiczne działania prawne.
W przypadku e-papierosów sytuację komplikuje fakt, że część firm tytoniowych stała się głównymi producentami tych urządzeń, co dodatkowo utrudnia tworzenie nowych przepisów.
Wyzwania związane z regulacją e-papierosów
Regulowanie papierosów elektronicznych generuje liczne wyzwania. Z jednej strony istnieją dowody na to, że mogą one być mniej szkodliwe niż tradycyjne papierosy dla dorosłych, którzy całkowicie na nie przechodzą. Część specjalistów ostrzega więc, że zbyt restrykcyjne regulacje mogą zniechęcić palaczy do korzystania z mniej szkodliwych alternatyw.
Z drugiej strony, coraz częstsze używanie e-papierosów przez młodych ludzi, którzy wcześniej nie mieli kontaktu z tytoniem, budzi poważne obawy. Nikotyna pozostaje substancją silnie uzależniającą, a jej działanie na rozwijający się mózg może powodować długotrwałe negatywne skutki dla zdrowia psychicznego i funkcji poznawczych.
Dlatego konieczne jest znalezienie równowagi – ochrony młodzieży przed uzależnieniem przy jednoczesnym umożliwieniu dorosłym korzystania z mniej szkodliwych alternatyw. Neutralne opakowania i ograniczenie aromatów to rozwiązania, które wielu ekspertów uznaje za część takiego kompromisowego podejścia.
Perspektywy legislacyjne w Belgii
Apel Fundacji Walki z Rakiem kieruje uwagę na potrzebę działań ze strony władz belgijskich. Rozszerzenie obowiązku neutralnych opakowań na e-papierosy wymagałoby nowego dekretu królewskiego lub zmiany przepisów już funkcjonujących.
Proces legislacyjny dotyczący polityki zdrowotnej bywa skomplikowany i może napotkać opór ze strony przemysłu, ale rosnąca liczba państw, które wdrażają podobne regulacje, oraz silne wsparcie organizacji międzynarodowych, takich jak WHO, mogą skłonić Belgię do podjęcia działań w tym kierunku.
Objęcie e-papierosów neutralnymi opakowaniami byłoby logicznym krokiem w kontynuacji polityki redukcji szkodliwości, którą Belgia konsekwentnie realizuje w ostatnich latach.
Znaczenie dla mieszkańców Belgii
Dla mieszkańców Belgii, w tym dla polskiej społeczności, nowe regulacje dotyczące e-papierosów mogą mieć praktyczne skutki. Rodzice mogą liczyć na większą ochronę młodzieży przed atrakcyjnym marketingiem, natomiast dorośli użytkownicy – zwłaszcza ci, którzy przeszli z papierosów tradycyjnych na elektroniczne – mogą obawiać się zbyt daleko idących ograniczeń.
Kluczowe będzie, aby przyszłe przepisy opierały się na rzetelnych dowodach naukowych i chroniły młodzież, jednocześnie nie ograniczając niepotrzebnie dorosłych poszukujących mniej szkodliwych alternatyw.
Apel Fundacji wpisuje się w szersze międzynarodowe działania na rzecz kompleksowego ograniczania szkód związanych z używaniem nikotyny, obejmującego zarówno tradycyjne wyroby tytoniowe, jak i nowe formy konsumpcji nikotyny. W miarę jak zmieniają się trendy i modele używania tych produktów, polityki zdrowotne również muszą się dostosowywać, aby skutecznie chronić zdrowie społeczeństwa – szczególnie młodych ludzi, którzy są najbardziej narażeni na ryzyko uzależnienia.
