Brukselski instytut badawczy FARI stanął na czele międzynarodowej inicjatywy dotyczącej rozwoju sztucznej inteligencji z perspektywy interesu publicznego. We wtorek oficjalnie ogłoszono powstanie Public Interest AI Network (PIAI Network) – globalnego sojuszu instytucji naukowych z Europy, obu Ameryk i Azji. Celem sieci jest promowanie rozwoju AI zgodnego z wartościami społecznymi oraz przeciwdziałanie nadmiernej komercjalizacji tej technologii.
FARI, utworzony we współpracy uniwersytetów VUB i ULB, wspólnie z AI & Society Lab przy Alexander von Humboldt Institute for Internet and Society w Berlinie, zainicjował projekt podczas konferencji w stolicy Belgii. W wydarzeniu uczestniczyło ponad 900 przedstawicieli środowisk akademickich, przemysłowych oraz sektora publicznego, co potwierdza rosnące zainteresowanie odpowiedzialnym rozwojem sztucznej inteligencji.
Międzynarodowy zasięg inicjatywy
W skład PIAI Network wchodzą instytucje i uniwersytety z siedmiu krajów na czterech kontynentach. Obok partnerów z Belgii i Niemiec, sieć tworzą ośrodki z Brazylii, Kanady, Stanów Zjednoczonych, Chile oraz Japonii. Ich zróżnicowane pochodzenie pozwala uwzględniać odmienne perspektywy kulturowe, społeczne i prawne, co ma kluczowe znaczenie dla opracowania globalnych zasad odpowiedzialnego rozwoju AI.
Dobór partnerów nie jest przypadkowy – każdy z krajów reprezentuje inne podejście regulacyjne i zmaga się z własnymi wyzwaniami. Unia Europejska pracuje nad najbardziej kompleksowymi ramami prawnymi dla AI na świecie, podczas gdy Stany Zjednoczone pozostają centrum innowacji technologicznych zdominowanym przez prywatny sektor. Kraje Ameryki Łacińskiej i Azji natomiast mierzą się z problemami wykluczenia cyfrowego i ograniczonego dostępu do nowych technologii.
Priorytety i cele globalnej sieci
PIAI Network zakłada wzmocnienie międzynarodowej współpracy wokół sztucznej inteligencji służącej interesowi publicznemu. Inicjatorzy podkreślają konieczność stworzenia globalnej agendy, która połączy innowacyjność technologiczną z odpowiedzialnością społeczną. Chodzi o taki model rozwoju AI, który nie będzie opierał się wyłącznie na interesach komercyjnych największych firm technologicznych, lecz uwzględni potrzeby społeczeństw i wspólnot lokalnych.
„W świecie, w którym sztuczna inteligencja coraz bardziej wpływa na życie publiczne, konieczne jest ustalenie ram opartych na wartościach ludzkich, przejrzystości i korzyściach społecznych” – podkreślają przedstawiciele sieci. Wskazują przy tym na rosnące obawy dotyczące stosowania AI w sposób naruszający prywatność, pogłębiający nierówności czy sprzyjający nadzorowi.
Inicjatorzy zapowiadają działania na rzecz inkluzywnego i transparentnego rozwoju AI – w tym otwartości procesów badawczych i decyzyjnych oraz angażowania różnych grup społecznych, zwłaszcza tych marginalizowanych, w debatę o przyszłości tej technologii.
Budowanie mostów między różnymi sektorami
Jednym z głównych założeń sieci jest stworzenie platform dialogu łączących sektor publiczny, przemysł i obywateli. Odpowiedzialny rozwój AI wymaga bowiem współpracy wszystkich zainteresowanych stron, a nie tylko dużych korporacji i wąskich grup ekspertów.
W ramach PIAI Network przewidziano regularne spotkania partnerów oraz tworzenie grup roboczych skupionych na konkretnych obszarach, takich jak etyczne wykorzystanie algorytmów w administracji publicznej, ochrona danych osobowych czy zastosowania AI w zdrowiu i edukacji. Ważnym elementem działalności będą także międzynarodowe projekty badawcze, umożliwiające wymianę wiedzy i opracowanie rozwiązań możliwych do wdrożenia w różnych krajach.
Kontekst belgijski i rola FARI
Dla Belgii koordynowanie tak dużego przedsięwzięcia jest dowodem rosnącej roli kraju w badaniach nad odpowiedzialnym rozwojem technologii. FARI, łączące potencjał VUB i ULB, od początku działalności koncentruje się na społecznych i etycznych aspektach AI.
Bruksela, jako centrum instytucji unijnych, odgrywa kluczową rolę w europejskiej debacie o przyszłych regulacjach dotyczących sztucznej inteligencji. W ostatnich latach stała się miejscem prac nad unijnym aktem prawnym regulującym AI, co dodatkowo wzmacnia pozycję FARI jako ważnego uczestnika tej dyskusji.
Wyzwania i perspektywy
Powstanie PIAI Network jest reakcją na obawy związane z komercjalizacją AI i dominacją kilku globalnych korporacji w tym sektorze. Krytycy wskazują na model rozwoju skoncentrowany na zyskach, często kosztem prywatności, równości i bezpieczeństwa publicznego.
Sukces inicjatywy będzie zależał od zdolności partnerów do opracowania konkretnych standardów możliwych do wdrożenia w różnych krajach. Wyzwanie stanowi także zapewnienie stabilnego finansowania oraz skuteczne docieranie do decydentów politycznych i liderów branży technologicznej z rekomendacjami środowisk akademickich i organizacji społecznych.
