Od dziś rozpoczyna się kompleksowae odnowienie Bramy Leuven (Leuvense poort) przy Parku Tervuren, jednego z najcenniejszych obiektów architektury obronnej z XVII wieku w regionie flamandzkim. Ponad 400-letnia konstrukcja, intensywnie użytkowana przez spacerowiczów i rowerzystów jako jedno z głównych wejść do parku, od lat zmaga się z poważnymi problemami konstrukcyjnymi wymagającymi pilnej interwencji.
Brama powstała w 1627 r. według projektu architekta Wenzela Coeberghera i stanowiła element systemu obwarowań wzniesionych w pierwszej połowie XVII wieku. Fortyfikacje te, zbudowane na zlecenie arcyksiężnej Izabeli, współrządczyni Niderlandów Południowych, otaczały ówczesny zamek oraz Warandę – tak nazywano wówczas park myśliwski w Tervuren.
Historyczny kontekst i wyjątkowe znaczenie zabytku
Między 1625 a 1633 rokiem pierwotną drewnianą palisadę otaczającą rezydencję zastąpiono murowanym ogrodzeniem z cegły. W jego skład wchodziło dziesięć bram, których zadaniem było zarówno utrzymanie zwierzyny łownej na terenie parku, jak i kontrolowanie dostępu osób postronnych do arystokratycznej rezydencji.
Z tego imponującego systemu obronnego Brama Leuven jest dziś jedyną zachowaną konstrukcją w oryginalnej formie. To nadaje jej wyjątkową wartość jako świadectwu architektury militarnej i krajobrazowej XVII wieku. Brama objęta jest ochroną jako część pomnika „Park Tervuren” oraz wpisana do rejestru chronionego krajobrazu kulturowo-historycznego „Park Tervuren z otoczeniem”. Sama konstrukcja posiada status dziedzictwa architektonicznego.
Narastające problemy konstrukcyjne
Choć brama przez stulecia zachowała się stosunkowo dobrze, ostatnie dekady ujawniły szereg zagrożeń dla jej stabilności. W 1941 r. oraz pod koniec XX wieku przeprowadzono prace konserwatorskie, w tym wymianę uszkodzonych cegieł, jednak okazały się one niewystarczające wobec narastających problemów strukturalnych.
Najpoważniejszym zagrożeniem jest brak nadproża lub belki nośnej, co skutkuje nieprawidłowym podparciem muru. W różnych miejscach widoczne są pęknięcia, a wnikanie wody opadowej i wzrost korzeni roślinności doprowadziły do obluzowania części kamieni. Cztery lata temu bramę zabezpieczono tymczasowymi podporami, aby zapewnić bezpieczeństwo pieszym i rowerzystom.
Zakres prac restauratorskich
Rozpoczynająca się renowacja obejmuje szereg specjalistycznych działań. Konstrukcja zostanie oczyszczona, a uszkodzone elementy kamienne naprawione lub zastąpione nowymi. Całość spoin zostanie usunięta i wykonana od nowa, z użyciem tradycyjnych technik budowlanych.
Najważniejszym etapem prac będzie całkowity demontaż górnej części bramy i jej odbudowa w celu przywrócenia pełnej stabilności. Konserwatorzy deklarują maksymalne wykorzystanie oryginalnych materiałów oraz historycznych metod, zgodnie z najlepszymi praktykami ochrony zabytków.
Odbudowany zostanie także fragment muru ogrodzeniowego, zniszczony przez przewrócone drzewo. Dzięki temu możliwe będzie przywrócenie integralności historycznego systemu fortyfikacji otaczających park.
Harmonogram i finansowanie
Prace potrwają około dziewięciu miesięcy, a ich koszt szacuje się na 231 000 euro. Projekt finansowany jest ze środków przeznaczonych na ochronę dziedzictwa kulturowego regionu flamandzkiego, co podkreśla znaczenie bramy jako obiektu o wartości historycznej i społecznej.
Władze zapewniają, że w miarę możliwości Brama Leuven pozostanie dostępna dla użytkowników parku. Ma to ograniczyć niedogodności dla tysięcy osób, które codziennie korzystają z tego przejścia w drodze na spacer lub przejażdżkę rowerową.
Znaczenie dla mieszkańców i dziedzictwa regionalnego
Park Tervuren to jedno z najważniejszych miejsc rekreacyjnych dla mieszkańców wschodniej części regionu stołecznego Brukseli i okolicznych gmin Flandrii. Brama Leuven, będąca jednym z głównych wejść do parku, pełni funkcję nie tylko zabytku historycznego, ale również elementu codziennej infrastruktury.
Renowacja wpisuje się w szerszy program ochrony dziedzictwa Flandrii, obejmujący liczne projekty konserwatorskie dotyczące obiektów z różnych epok. Dla polskiej społeczności mieszkającej w regionie brukselskim i w okolicach Tervuren odnowiona brama będzie nie tylko cennym zabytkiem, ale także bezpiecznym i estetycznym elementem codziennych tras spacerowych i rowerowych.
Zakończenie prac przewidziano na lato 2026 r., kiedy to Brama Leuven ponownie będzie mogła służyć kolejnym pokoleniom jako trwały świadek historii regionu.
