Organizacje społeczno-kulturalne, które od 2026 r. nie będą już otrzymywać dotacji od rządu flamandzkiego, będą mogły ponownie ubiegać się o finansowanie jeszcze przed końcem obecnej kadencji, czyli do 2029 r. Władze regionu planują bowiem przebudowę obowiązującego dekretu w ciągu najbliższych dwóch lat. Takie zapowiedzi przedstawiła flamandzka wicepremier Melissa Depraetere (Vooruit) w programie De Zevende Dag.
Nowe szanse dla wykluczonych organizacji
„Także Vlaamse Volksbeweging (Flamandzki Ruch Ludowy), która obecnie została wykluczona z finansowania, będzie mogła złożyć nowy wniosek. Jeśli opinia będzie pozytywna, organizacja znów będzie mogła ubiegać się o dotacje” – wyjaśniła Depraetere.
Wykluczenie VVB wywołało wcześniej sporo kontrowersji, zwłaszcza że organizacja przez dziesięciolecia otrzymywała środki publiczne. Stało się to symbolem szerszych problemów związanych z obowiązującym systemem przyznawania subsydiów.
Fundamentalna przebudowa dekretu
Minister zapowiedziała gruntowną reformę przepisów. „Chcemy przebudować dekret poprzedniej flamandzkiej vlády w ciągu dwóch lat. Celem jest stworzenie tekstu wywołującego mniej politycznych dyskusji. To nie był dobry dekret – procedura jest zbyt skomplikowana i generuje nadmierną biurokrację” – przyznała.
Obecny system od dawna krytykowany jest za:
– zbyt złożoną procedurę aplikacyjną,
– małą przejrzystość kryteriów oceny,
– podatność procesu na interpretacje polityczne,
– utrudnienia dla mniejszych organizacji działających w oparciu o wolontariat.
Napięcia w rządzie flamandzkim
Depraetere przyznała, że wokół listy organizacji tracących dotacje toczyły się intensywne dyskusje. Zapewniła jednak, że odbywały się „w dobrej atmosferze”. Jest to o tyle zaskakujące, że publiczne spory – szczególnie między N-VA a Vooruit – pokazywały, jak drażliwym tematem jest finansowanie organizacji o wyrazistym profilu ideologicznym.
Rządząca koalicja (N-VA, CD&V i Vooruit) musi równoważyć różne wrażliwości polityczne, a subsydiowanie sektora społeczno-kulturalnego jest jednym z najbardziej konfliktogennych obszarów.
Postulat większej przejrzystości
„Jest przestrzeń do poprawy. Nieporęczny dekret musi zostać dostosowany. Organizacje poświęcają bardzo dużo czasu na dokumentację – większa przejrzystość z pewnością będzie korzystna” – podkreśliła Depraetere.
Nowy dekret ma wzmocnić:
– jasne, mierzalne kryteria oceny,
– uproszczony proces aplikacji,
– transparentne uzasadnienia decyzji,
– ograniczenie politycznych kontrowersji.
Kontekst szerszego systemu wsparcia
Flamandzki system dotacji od lat stanowi kluczowy element finansowania tzw. middenveld – społeczeństwa obywatelskiego. Każdego roku rozdzielane są dziesiątki milionów euro na działalność setek stowarzyszeń: kulturalnych, społecznych, młodzieżowych i sportowych.
Dekret przyjęty przez poprzednią vláę miał unowocześnić proces przyznawania środków, ale w praktyce wprowadził wiele biurokratycznych obciążeń i stał się źródłem frustracji dla organizacji i administracji.
Konsekwencje dla sektora społeczno-kulturalnego
Dla części organizacji utrata dotacji oznacza bardzo trudny okres finansowy. Będą musiały funkcjonować co najmniej przez dwa lata na podstawie alternatywnych źródeł – darowizn, składek, sponsorów. Dla wielu z nich, zwłaszcza działających w obszarach niekomercyjnych, może to być poważne wyzwanie.
Deklaracja, że wykluczone organizacje będą mogły ponownie aplikować jeszcze w tej kadencji, przynosi pewną ulgę, ale jednocześnie oznacza lata niepewności.
Pytania o polityczną neutralność systemu
Wykluczenie Vlaamse Volksbeweging ponownie postawiło pytanie, czy decyzje o subsydiach są rzeczywiście oparte na merytorycznych kryteriach, czy też odzwierciedlają polityczne priorytety aktualnej większości.
Zapowiadana reforma ma ograniczyć pole do takich sporów, jednak pozostaje pytanie, czy uda się stworzyć system całkowicie odporny na zarzuty o stronniczość.
Harmonogram reform i perspektywy
Przebudowa dekretu w ciągu dwóch lat oznacza, że nowe przepisy mogłyby obowiązywać około 2027 r. Pozostawiłoby to dwa lata obecnej kadencji na ich wdrożenie przed wyborami w 2029 r. To ambitny harmonogram, wymagający szerokich konsultacji z organizacjami, ekspertami i ugrupowaniami politycznymi.
Dla polskich stowarzyszeń działających we Flandrii kwestia ta ma realne znaczenie. Zasady przyznawania dotacji wpływają na ich możliwości prowadzenia działalności kulturalnej, integracyjnej i edukacyjnej na rzecz polskiej społeczności.
Sukces reformy będzie zależał od skuteczności połączenia uproszczonych procedur, przejrzystości kryteriów i zachowania obiektywnych standardów finansowania w zróżnicowanym społeczeństwie obywatelskim. Depraetere staje przed zadaniem stworzenia systemu akceptowalnego dla wszystkich zainteresowanych stron.
