Izba Reprezentantów przyjęła w nocy z czwartku na piątek, podczas posiedzenia plenarnego, projekt ustawy autorstwa minister ds. integracji społecznej Anneleen Van Bossuyt z N-VA. Ustawa dotyczy rekompensat finansowych dla publicznych centrów pomocy społecznej (CPAS/OCMW) w związku z nadchodzącym ograniczeniem okresu pobierania zasiłków dla bezrobotnych.
Przyjęta regulacja stanowi odpowiedź na fundamentalną zmianę w belgijskim systemie zabezpieczenia społecznego. Od przyszłego roku zasiłki dla bezrobotnych będą stopniowo ograniczane do maksymalnie dwóch lat wypłat, co oznacza odejście od dotychczasowego modelu, w którym świadczenia mogły być pobierane bezterminowo przy spełnieniu określonych warunków.
Konsekwencje reformy dla CPAS/OCMW
Osoby, które utracą prawo do zasiłków i nie znajdą zatrudnienia w przewidzianym dwuletnim okresie, będą mogły zwrócić się o wsparcie do lokalnych centrów pomocy społecznej. Przeniesienie odpowiedzialności ze szczebla federalnego na poziom lokalny budzi obawy dotyczące zdolności CPAS/OCMW do sprostania zwiększonemu napływowi beneficjentów.
Aby umożliwić centrom poradzenie sobie z dodatkowymi obowiązkami, rząd federalny przewidział mechanizm wsparcia finansowego. Projekt ustawy obejmuje podwyższone refundowanie dochodu integracyjnego dla nowych beneficjentów, reformę finansowania projektów zindywidualizowanej integracji społecznej (PIIS) od 2028 r., dodatkowe zachęty do zatrudniania osób korzystających z pomocy społecznej oraz podwojenie uwzględniania kosztów personelu CPAS/OCMW związanych z obsługą nowych przypadków.
Szczegółowy harmonogram refundacji
Mechanizm finansowania przewiduje degresywny system refundacji dochodu integracyjnego wypłacanego przez CPAS/OCMW osobom, które utraciły prawo do zasiłków. W 2026 r. refundacja ma wynieść 100 procent wypłaconych świadczeń, w 2027 r. – 90 procent, w 2028 r. – 80 procent, a od 2029 r. – 75 procent.
Dodatkowo przez pierwsze dwa lata reformy każdemu nowemu otwartemu dossier będzie towarzyszyć jednorazowy ryczałt w wysokości 518 euro. Dopłata ma podwoić wsparcie przeznaczone na administracyjną obsługę nowych beneficjentów oraz na uruchomienie działań aktywizacyjnych. Ryczałt pokryje zwiększone koszty personelu oraz przygotowanie indywidualnych planów integracji społecznej.
Obawy opozycji i samorządów
Większość partii opozycyjnych wyraziła wątpliwości co do adekwatności przewidzianych środków wobec obowiązków, które przypadną CPAS/OCMW. Krytycy argumentują, że finansowanie może być niewystarczające wobec skali napływu nowych beneficjentów i złożoności ich sytuacji społeczno-zawodowej.
Opozycja ocenia również, że reforma przenosi ciężar finansowy na władze lokalne, które w kolejnych latach będą musiały pokrywać rosnącą część kosztów pomocy społecznej z własnych budżetów. W dłuższej perspektywie może to skutkować koniecznością podniesienia podatków komunalnych lub ograniczenia innych usług publicznych, co najmocniej odczują mniejsze i uboższe gminy.
Obiecane środki i problemy budżetowe
Na bieżący rok rząd federalny obiecał 26 milionów euro wsparcia dla CPAS/OCMW – jako pierwszą transzę środków związanych z reformą zasiłków. Sytuację komplikuje jednak brak przyjęcia budżetu federalnego na 2025 r.
Nie została jeszcze zatwierdzona nowelizacja budżetu, która umożliwiłaby wypłatę obiecanych środków. Minister Van Bossuyt zapewniła, że dekret królewski jest gotowy i zostanie podpisany natychmiast po zatwierdzeniu kontroli budżetowej na 2025 r. Korekta budżetowa ma być omawiana 26 listopada w komisji parlamentarnej, a tydzień później – podczas posiedzenia plenarnego Izby.
Minister dodała, że gminy i zarządzane przez nie CPAS/OCMW znają już wysokość przewidzianych kwot, co ma im umożliwić planowanie budżetowe na nadchodzący rok.
Niepewność związana z brakiem budżetu federalnego
Wobec braku porozumienia w sprawie pełnego budżetu państwa rząd federalny będzie funkcjonował co najmniej do końca pierwszego kwartału 2026 r. na podstawie systemu tymczasowych dwunastych. Mechanizm ten ogranicza miesięczne wydatki do jednej dwunastej budżetu z poprzedniego roku, co znacznie ogranicza swobodę finansową rządu i utrudnia realizację nowych zobowiązań.
Posłowie, w tym również przedstawiciele partii koalicyjnych, pytali minister o dostępność obiecanych 300 milionów euro na cały okres wdrażania reformy. Van Bossuyt zapewniła, że „nie ma żadnego zasadniczego problemu” z ich zapewnieniem, a administracja rządowa przygotowuje dokumenty mające zagwarantować finansowanie ustawowych zobowiązań wobec CPAS/OCMW.
Ostry sprzeciw opozycji i podział głosów
Opozycja ostro skrytykowała koncepcję reformy i sposób jej finansowania. Podczas debaty parlamentarnej niektórzy posłowie nazwali minister Van Bossuyt „minister nędzy”, twierdząc, że reforma pogłębi ubóstwo i wykluczenie osób długotrwale bezrobotnych.
Krytykowano również opóźnienia w przekazywaniu środków przewidzianych na rok 2025, wskazując, że podważają one wiarygodność deklaracji rządu dotyczących pełnego finansowania reformy w kolejnych latach.
Projekt ustawy został przyjęty głosami większości koalicyjnej. Przeciwko głosowały PS, PTB, Ecolo, Groen oraz Défi. Skrajnie prawicowy Vlaams Belang i liberalna Open VLD wstrzymały się od głosu.
Przyjęcie ustawy oznacza formalne ustanowienie mechanizmów finansowania CPAS/OCMW w związku z reformą zasiłków dla bezrobotnych, choć debata o ich adekwatności i rzeczywistych skutkach społecznych z pewnością będzie kontynuowana, gdy pierwsze osoby zaczną tracić prawo do świadczeń.
