Centrum badawcze upraw owocowych pcfruit w Sint-Truiden realizuje pionierski projekt testujący instalację paneli słonecznych nad plantacjami owocowymi. Inicjatywa wpisuje się w koncepcję agrivoltaics – podwójnego wykorzystania gruntów rolnych do produkcji żywności i energii. Badania mogą otworzyć nowe perspektywy dla belgijskiego sadownictwa, które zmaga się z rosnącymi kosztami energii i coraz częstszymi ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi.
Specjalna konstrukcja paneli dostosowana do potrzeb roślin
Panele zamontowane nad plantacją malin w pcfruit różnią się konstrukcyjnie od standardowych instalacji dachowych. Składają się z niewielkich modułów fotowoltaicznych oddzielonych przezroczystym materiałem przepuszczającym światło – kluczowym dla procesu fotosyntezy. Maliny, wybrane jako pierwszy gatunek do testów, wymagają mniejszej ilości światła niż inne owoce, co czyni je idealnym obiektem badań.
Projekt prowadzony jest we współpracy z Uniwersytetem Katolickim w Leuven, organizacją Boerenbond i centrum pcfruit. Naukowcy analizują, czy rośliny mogą rozwijać się pod panelami bez znaczącego spadku plonów, co ma zasadnicze znaczenie dla opłacalności technologii.
Energia i ochrona upraw w jednym rozwiązaniu
„Żywność jest ważna, energia jest ważna – więc dlaczego nie połączyć tych kwestii?” – mówi flamandzki minister rolnictwa Jo Brouns z partii CD&V. „Panele nie tylko produkują energię, ale także chronią owoce przed deszczem, gradem i poparzeniami słonecznymi.”
Dla producentów owoców możliwość zasilania energochłonnych chłodni własną energią elektryczną stanowi istotną korzyść. Przechowywanie owoców w kontrolowanych warunkach pochłania duże ilości energii, a jej rosnące ceny coraz mocniej obciążają gospodarstwa sadownicze.
Odpowiedź na problem ograniczonych gruntów rolnych
Minister Brouns zwraca uwagę na dodatkową zaletę projektu – racjonalne gospodarowanie ograniczonymi zasobami ziemi. „Nie chodzi o to, by instalować panele kosztem produkcji żywności. Umieszczając je nad uprawami, wykorzystujemy tę samą powierzchnię podwójnie. To przyszłość zrównoważonego rolnictwa” – podkreśla.
W Belgii, gdzie presja urbanizacyjna jest wyjątkowo silna, takie rozwiązania mogą stać się koniecznością. Łączenie produkcji rolnej i energetycznej pozwala na lepsze wykorzystanie każdego hektara ziemi bez pogarszania bilansu żywnościowego.
Alternatywa dla plastikowych zadaszeń
W regionie Haspengouw sadownicy powszechnie stosują plastikowe osłony chroniące owoce przed deszczem i słońcem. Gedeputowana Inge Moors z CD&V zauważa, że panele słoneczne mogłyby zastąpić te konstrukcje, przynosząc korzyści estetyczne i środowiskowe.
„Plastikowe zadaszenia psują wiejski charakter regionu. Instalacje agrivoltaiczne mają znacznie mniejszy wpływ na krajobraz” – podkreśla Moors.
Zastąpienie plastikowych konstrukcji panelami mogłoby poprawić wizerunek rolnictwa w oczach opinii publicznej, łącząc funkcjonalność z dbałością o krajobraz kulturowy.
Skala testów i potencjał wdrożenia
„Na razie testujemy rozwiązanie na uprawach owoców jagodowych” – wyjaśnia Inge Moors. „We Flandrii owoce jagodowe zajmują ok. 70 hektarów, z czego 45 hektarów w Limburgii. To idealne miejsce do prowadzenia takich badań. Sadownicy są dziś bardzo otwarci na innowacje.”
Choć areał jest niewielki, koncentracja produkcji w jednym regionie ułatwia tworzenie lokalnych klastrów technologicznych i pozwala na obniżenie kosztów w przypadku przyszłego wdrożenia.
Wyzwania techniczne i kompromisy
Dyrektor pcfruit, Dany Bylemans, wskazuje zarówno na zalety, jak i ograniczenia systemu.
„Panele chronią uprawy przed ulewami, a mniejsza wilgotność ogranicza rozwój grzybów. To oznacza mniej środków ochrony roślin i niższe koszty produkcji” – tłumaczy.
Dodatkową zaletą jest ochrona przed poparzeniami słonecznymi, jednak mniejsza ilość światła może obniżyć plony. „Przy obecnej technologii tylko rośliny cieniolubne dobrze znoszą takie warunki. W przypadku malin spadek produkcji wynosi zaledwie 5 procent, co jest wartością akceptowalną, biorąc pod uwagę zysk z energii elektrycznej” – dodaje Bylemans.
Przyszłość technologii – testy nad gruszami
Na razie zastosowanie paneli nad uprawami gruszek jest niemożliwe ze względu na ich wysokie zapotrzebowanie na światło. Szacowany spadek plonów sięgałby 20 procent, co przekracza próg opłacalności.
„Współpracujemy z firmą, która opracowuje panele z półprzezroczystej folii, przepuszczającej więcej światła. W przyszłym sezonie planujemy test takiej konstrukcji nad plantacją gruszek” – zapowiada Bylemans.
Eksperymenty z różnymi typami paneli mają na celu ustalenie, które rozwiązanie najlepiej sprawdzi się w warunkach belgijskich i dla jakich gatunków owoców będzie ekonomicznie uzasadnione.
Część europejskiej transformacji energetycznej
Projekt w Sint-Truiden wpisuje się w szerszy trend europejski łączenia rolnictwa z produkcją energii odnawialnej. W kontekście celów klimatycznych Unii Europejskiej i presji na redukcję emisji, agrivoltaics oferuje sposób na ograniczenie śladu węglowego przy jednoczesnym wsparciu rentowności gospodarstw.
W krajach o wysokiej gęstości zaludnienia, takich jak Belgia, tego rodzaju rozwiązania mogą stanowić realną alternatywę dla dużych farm fotowoltaicznych, które zajmują cenne grunty rolne. Łączenie produkcji żywności i energii doskonale wpisuje się w ideę gospodarki o obiegu zamkniętym i efektywnego wykorzystania zasobów.
Rezultaty badań prowadzonych w Sint-Truiden mogą stać się punktem odniesienia dla podobnych inicjatyw w całej Europie. Ostateczny sukces projektu zależeć będzie od znalezienia równowagi między produkcją energii a zachowaniem jakości i wydajności upraw, przy minimalnym wpływie na krajobraz rolniczy.
