Uniwersytecki Szpital w Leuven (UZ Leuven) otrzymał europejski certyfikat jakości „RESCUE” za system wsparcia skierowany do pracowników służby zdrowia doświadczających traumy psychicznej po incydentach medycznych. Jak poinformowała placówka w czwartek 6 listopada 2025 r., jest to pierwszy szpital na świecie uhonorowany tym wyróżnieniem, co stawia belgijską instytucję w czołówce światowego ruchu na rzecz ochrony zdrowia psychicznego personelu medycznego.
Certyfikat RESCUE uznaje kompleksowe podejście szpitala do problematyki tzw. „drugich ofiar” – pracowników ochrony zdrowia przeżywających poważny stres emocjonalny po niepożądanych zdarzeniach w opiece nad pacjentem. Zjawisko to, przez długi czas niedostatecznie dostrzegane, coraz częściej uznawane jest za kluczowy element systemu jakości i bezpieczeństwa opieki medycznej.
Podwójny ciężar incydentów medycznych
Gdy dochodzi do błędu, komplikacji czy nieprzewidzianego pogorszenia stanu pacjenta, konsekwencje odczuwają nie tylko chorzy i ich rodziny, lecz także personel medyczny. Lekarze, pielęgniarki i inni pracownicy mogą doświadczać poczucia winy, wstydu, lęku czy bezsenności, a w niektórych przypadkach także objawów zespołu stresu pourazowego.
UZ Leuven od lat rozwija system wsparcia umożliwiający pracownikom przetwarzanie takich doświadczeń i zachowanie zdolności do dalszej pracy na wysokim poziomie. Program obejmuje zarówno szybkie interwencje po incydentach, jak i długoterminowe wsparcie psychologiczne oraz szkolenia z radzenia sobie w trudnych sytuacjach zawodowych.
Związek między dobrostanem personelu a bezpieczeństwem pacjentów
Profesor Kris Vanhaecht, kierujący zespołem badawczym ds. bezpieczeństwa i jakości opieki w KU Leuven, podkreśla, że wsparcie dla personelu medycznego ma bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo pacjentów. „Po incydencie medycznym wielu pracowników zaczyna kwestionować własne kompetencje. To jeden z czynników zwiększających ryzyko kolejnych błędów” – wyjaśnia naukowiec.
Zjawisko to określane jest mianem „spirali błędów”: pozbawiony wsparcia pracownik traci pewność siebie, ma trudności z koncentracją i podejmowaniem decyzji, co z kolei zwiększa prawdopodobieństwo następnych pomyłek. „Musimy zapewnić personelowi możliwość uczenia się na błędach bez poczucia winy, ponieważ błąd jest rzeczą ludzką” – dodaje profesor Vanhaecht. To podejście symbolizuje zmianę w kulturze medycznej – od systemu karania do kultury nauki i otwartości.
Pionierskie podejście docenione w Europie
Profesor José Mira, koordynator programu RESCUE w Europie, uznał UZ Leuven za pioniera w dziedzinie troski o zdrowie psychiczne personelu. „Ich podejście jest naukowo rzetelne, trwałe i skoncentrowane na człowieku. Stanowi wzór dla szpitali w całej Europie” – podkreślił.
Program wdrożony w Leuven wyróżnia się trzema filarami: opiera się na dowodach naukowych, jest elementem trwałej polityki organizacyjnej i skupia się na rzeczywistych potrzebach pracowników. Oznacza to, że nie jest to jednorazowa inicjatywa, lecz część systemowej kultury bezpieczeństwa.
Elementy kompleksowego systemu wsparcia
Kluczowym komponentem programu jest natychmiastowa interwencja po incydencie, umożliwiająca rozmowę z przeszkolonym kolegą lub psychologiem w atmosferze zaufania i bez oceny. Taki debriefing pozwala na rozładowanie emocji i rozpoczęcie procesu zdrowienia.
Kolejnym elementem są sieci peer support – grupy wsparcia, w których doświadczeni pracownicy pomagają kolegom zmagającym się z podobnymi trudnościami. Dzięki wspólnemu doświadczeniu zawodowemu i empatii ten model okazuje się szczególnie skuteczny. Program obejmuje także dostęp do profesjonalnej pomocy psychologicznej oraz monitorowanie dobrostanu personelu w celu wczesnego wykrywania objawów wypalenia czy stresu pourazowego.
Kultura organizacyjna jako fundament
Podstawą sukcesu programu jest zmiana kultury organizacyjnej. Tradycyjna medycyna przez lata funkcjonowała w paradygmacie perfekcjonizmu i unikania przyznawania się do błędów, co prowadziło do izolacji i milczenia. UZ Leuven promuje kulturę otwartości, w której zgłaszanie incydentów i proszenie o pomoc jest oznaką odpowiedzialności, a nie słabości.
Analizy przypadków koncentrują się na przyczynach systemowych, a nie na szukaniu winnych. Edukacja obejmuje elementy zarządzania stresem, komunikacji o błędach i współpracy w zespole. W ten sposób tworzy się środowisko, w którym uczenie się na błędach jest integralną częścią praktyki medycznej.
Kontekst europejski i globalny
Program RESCUE ma na celu promowanie i standaryzację najlepszych praktyk wspierania personelu medycznego po incydentach. Fakt, że UZ Leuven jest pierwszym szpitalem na świecie z tym certyfikatem, pokazuje zarówno jakość wdrożonego systemu, jak i pionierski charakter działań Belgii na tle międzynarodowym.
W wielu krajach podobne inicjatywy są dopiero w fazie rozwoju lub funkcjonują fragmentarycznie. Brak wsparcia powoduje wzrost wypalenia zawodowego, zaburzeń psychicznych i odejść z zawodu. UZ Leuven może stać się punktem odniesienia dla innych placówek w Belgii i za granicą, inspirując do tworzenia własnych programów opartych na modelu leuvenckim.
Długofalowe konsekwencje dla systemu opieki zdrowotnej
Inwestowanie w zdrowie psychiczne pracowników przynosi wymierne korzyści. Szpitale, które dbają o dobrostan personelu, notują niższe wskaźniki absencji, rotacji kadr i wypalenia zawodowego, a także wyższą satysfakcję z pracy i lepsze wyniki w zakresie bezpieczeństwa pacjentów.
Z ekonomicznego punktu widzenia koszt takiego programu jest niewielki w porównaniu z wydatkami na rekrutację, szkolenie czy odszkodowania za błędy medyczne. Dbałość o zdrowie psychiczne personelu jest więc zarówno etycznym obowiązkiem, jak i racjonalną inwestycją w jakość opieki zdrowotnej.
Uznanie UZ Leuven przez program RESCUE stanowi przełom w myśleniu o bezpieczeństwie w ochronie zdrowia. Belgijska placówka pokazuje, że dobro pacjenta zaczyna się od troski o tych, którzy się nim opiekują.
