Belgijski Sąd Kasacyjny odrzucił w środę skargę kasacyjną Frédérica Baldana dotyczącą uznania za niedopuszczalną jego skargi karnej przeciwko Ursuli von der Leyen. Sprawa dotyczyła kontrowersyjnych wiadomości SMS wymienianych między przewodniczącą Komisji Europejskiej a dyrektorem koncernu Pfizer Albertem Bourlą podczas negocjacji kontraktu na szczepionki przeciwko COVID-19.
W kwietniu 2023 r. Frédéric Baldan złożył skargę karną w prokuraturze w Liège, zarzucając von der Leyen m.in. „uzurpację funkcji i tytułu”, „niszczenie dokumentów publicznych” oraz „bezprawne przyjmowanie korzyści i korupcję”. Do skargi dołączyło około tysiąca osób, w tym rząd węgierski.
Kontrowersyjne SMS-y z dyrektorem Pfizera
Baldan zarzucał szefowej Komisji Europejskiej odmowę ujawnienia wiadomości SMS wymienianych z Albertem Bourlą w trakcie negocjacji dotyczących zakupu 1,8 miliarda dawek szczepionek przeciwko COVID-19 – kontraktu o wartości ponad 35 miliardów euro, jednego z największych w historii Unii Europejskiej.
Brak przejrzystości w negocjacjach z koncernami farmaceutycznymi budził kontrowersje od samego początku. Krytycy wskazywali na potrzebę pełnej jawności przy wydatkowaniu środków publicznych w ramach decyzji podejmowanych w warunkach pandemii.
Izba Rady w Liège: brak interesu prawnego
W styczniu Izba Rady w Liège uznała skargę Baldana za niedopuszczalną, argumentując, że nie wykazał on interesu prawnego do działania. Orzeczenie to pociągnęło za sobą odrzucenie również pozostałych skarg, w tym tej złożonej przez rząd węgierski.
Sąd uznał, że Baldan – jako osoba prywatna – nie udowodnił bezpośredniej szkody ani naruszenia swojego osobistego interesu, co uniemożliwiało mu występowanie w roli strony w postępowaniu karnym. Decyzja ta podkreśliła ograniczone możliwości obywateli w inicjowaniu postępowań przeciwko wysokim urzędnikom unijnym w krajowych sądach.
Definitywne odrzucenie przez Sąd Kasacyjny
Sąd Kasacyjny odrzucił w środę skargę kasacyjną, potwierdzając wcześniejsze rozstrzygnięcia i kończąc tym samym wszelkie możliwości dalszego postępowania przed belgijskim wymiarem sprawiedliwości. Zarzuty wobec Ursuli von der Leyen nie zostaną więc rozpatrzone merytorycznie.
Szerszy kontekst: przejrzystość instytucji UE
Sprawa wpisuje się w szerszą debatę o transparentności działań instytucji europejskich. Organizacje społeczne i część europosłów od dawna domagają się większego dostępu do informacji dotyczących decyzji politycznych i finansowych na szczeblu UE, zwłaszcza w sytuacjach kryzysowych.
Kwestia SMS-ów von der Leyen z Albertem Bourlą była przedmiotem interpelacji w Parlamencie Europejskim oraz dochodzeń dziennikarskich. Komisja Europejska konsekwentnie odmawia ich ujawnienia, powołując się na poufność negocjacji handlowych i prywatny charakter korespondencji.
Perspektywa prawna i polityczna
Eksperci prawa europejskiego wskazują, że przypadek ten ukazuje złożoność kwestii odpowiedzialności karnej wysokich urzędników unijnych. Z jednej strony muszą oni mieć możliwość swobodnego działania bez ryzyka paraliżujących skarg, z drugiej – powinni podlegać demokratycznej kontroli i rozliczalności.
Choć decyzja Sądu Kasacyjnego kończy postępowanie w Belgii, debata o przejrzystości procesu zakupu szczepionek trwa nadal. Parlament Europejski oraz inne organy kontrolne UE prowadzą własne działania mające na celu wyjaśnienie okoliczności negocjacji kontraktów szczepionkowych.
Dla skarżących, w tym rządu węgierskiego, wyrok oznacza porażkę w próbie pociągnięcia przewodniczącej Komisji do odpowiedzialności przed sądami krajowymi za decyzje podejmowane w ramach funkcji europejskich. Nie jest jednak wykluczone, że podobne inicjatywy pojawią się w przyszłości w innych krajach członkowskich lub w strukturach samej Unii Europejskiej.
- Belgijski Sąd Kasacyjny odrzuca skargę przeciwko Ursuli von der Leyen
- Koniec batalii Frédérica Baldana – skarga na szefową KE uznana za niedopuszczalną
- Belgia: skarga przeciwko Ursuli von der Leyen definitywnie odrzucona
- SMS-y z Pfizerem: belgijski sąd kończy sprawę przeciwko przewodniczącej KE
- Von der Leyen nie stanie przed belgijskim sądem – kasacja oddalona
- Afera szczepionkowa: skarga Baldana ostatecznie odrzucona przez kasację
- Belgijski sąd zamyka sprawę SMS-ów von der Leyen z Albertem Bourlą
- Koniec postępowania w Belgii przeciwko szefowej Komisji Europejskiej
- Sąd Kasacyjny: brak podstaw do rozpoznania skargi wobec Ursuli von der Leyen
- Sprawa SMS-ów von der Leyen – Belgia definitywnie zamyka rozdział
