Od miesięcy w Brukseli nie można składać nowych wniosków o socjalizację czynszów – mechanizm, który pozwala gospodarstwom domowym o niskich dochodach znacznie obniżyć koszty wynajmu mieszkania. Brak funkcjonującego rządu regionalnego i nieuchwalenie budżetu doprowadziły do paraliżu systemu wsparcia mieszkaniowego dla najuboższych mieszkańców stolicy. Przyszłość programu, z którego korzysta ponad tysiąc rodzin, pozostaje niepewna.
Mechanizm socjalizacji czynszów i jego znaczenie
System socjalizacji czynszów umożliwia mieszkańcom lokali gminnych, CPAS/OCMW (ośrodków pomocy społecznej) lub Régie foncière (regionalnej agencji nieruchomości) uzyskanie czynszu obliczanego według zasad obowiązujących w mieszkalnictwie społecznym (socjalnym). Najemcy nie przeznaczają więcej niż 22 procent swoich dochodów na opłatę za mieszkanie, a pozostałą część pokrywa Region Brukselski.
Program wprowadzono w 2021 roku z inicjatywy ówczesnej sekretarz stanu ds. mieszkalnictwa, Nawal Ben Hamou (PS). Jego celem było zwiększenie dostępności mieszkań dla osób o niskich dochodach bez konieczności oczekiwania na przydział lokalu socjalnego, co w praktyce może trwać wiele lat. Mechanizm stanowił zatem elastyczne narzędzie polityki mieszkaniowej, wspierające zarówno gospodarstwa o ograniczonych zasobach, jak i gminy oraz ośrodki pomocy społecznej.
Zamrożenie programu i jego konsekwencje
Przyjmowanie nowych wniosków zostało wstrzymane 31 grudnia 2024 roku. Dotychczas zatwierdzone sprawy są nadal finansowane, jednak nowe nie są rejestrowane ani rozpatrywane. Wszystko pozostaje w zawieszeniu do czasu uchwalenia nowego budżetu.
Brak możliwości składania wniosków szczególnie dotyka gospodarstwa domowe, które w ostatnich miesiącach znalazły się w trudnej sytuacji finansowej – z powodu utraty pracy, separacji czy choroby. Program, stworzony z myślą o takich przypadkach, został tymczasowo zamrożony w momencie, gdy jest najbardziej potrzebny.
Powrót do normalnego funkcjonowania będzie możliwy dopiero po utworzeniu nowego rządu regionalnego i uchwaleniu budżetu. Do tego czasu zarówno mieszkańcy, jak i pracownicy socjalni pozostają w niepewności, nie mając narzędzia, które w ostatnich latach stanowiło istotny element lokalnej polityki społecznej.
Gminy najbardziej dotknięte zamrożeniem
Najbardziej dotknięte sytuacją są Bruxelles-Ville (Miasto Bruksela) i Saint-Gilles – gminy dysponujące największymi komunalnymi zasobami mieszkaniowymi w kraju. W Mieście Bruksela funkcjonuje ponad 800 mieszkań objętych programem socjalizacji czynszów, a w Saint-Gilles około 200.
Te dane pokazują skalę oddziaływania programu – tysiące osób utrzymuje dach nad głową dzięki wsparciu regionu. W kontekście rosnących kosztów życia i gwałtownego wzrostu cen wynajmu socjalizacja czynszów stanowi dla wielu rodzin jedyną alternatywę wobec ryzyka zadłużenia lub bezdomności.
Gminy te charakteryzują się również dużym odsetkiem mieszkańców o niskich dochodach oraz znaczną obecnością społeczności migranckich, w tym polskojęzycznej, dla której dostęp do stabilnego i przystępnego cenowo mieszkania ma kluczowe znaczenie dla integracji społecznej.
Budżet i perspektywy programu
W 2024 roku budżet przeznaczony na socjalizację czynszów wynosił 10,3 miliona euro. Choć mało prawdopodobne, by program został całkowicie zlikwidowany, eksperci przewidują, że jego finansowanie może zostać ograniczone.
Możliwe scenariusze obejmują zmniejszenie udziału regionu w pokrywaniu kosztów czynszu, wprowadzenie bardziej restrykcyjnych kryteriów kwalifikacyjnych, ograniczenie liczby nowych beneficjentów lub wprowadzenie limitu czasu trwania wsparcia. Każde z tych rozwiązań mogłoby pogłębić trudności osób o niskich dochodach i zwiększyć presję na ośrodki pomocy społecznej.
Szerszy kontekst kryzysu mieszkaniowego
Zamrożenie programu odzwierciedla szerszy kryzys mieszkaniowy w Brukseli, gdzie brakuje tysięcy przystępnych cenowo lokali. Czynsze w stolicy należą do najwyższych w kraju, a średni czas oczekiwania na mieszkanie socjalne wynosi od kilku do kilkunastu lat, w zależności od dzielnicy i wielkości lokalu.
W tym kontekście socjalizacja czynszów stanowiła kluczowe uzupełnienie tradycyjnego systemu mieszkań socjalnych, pozwalając szybko reagować na nagłe sytuacje życiowe. Dla polskojęzycznych mieszkańców Brukseli – często zatrudnionych w sektorach o niskich płacach – utrata tego mechanizmu oznacza poważne pogorszenie warunków bytowych i większe ryzyko wypadnięcia z rynku mieszkaniowego.
Wyzwania polityczne i społeczne
Przedłużający się brak rządu regionalnego wpływa nie tylko na sektor mieszkaniowy, ale także na realizację całej polityki społecznej i inwestycyjnej. Napięcia między partiami oraz brak porozumienia w sprawie utworzenia nowej koalicji blokują decyzje budżetowe, co bezpośrednio uderza w najbardziej wrażliwe grupy społeczne.
Organizacje pozarządowe, pracownicy socjalni i władze gmin apelują o szybkie odblokowanie funduszy i przywrócenie programu. Dla wielu rodzin w Brukseli – w tym licznych rodzin polskojęzycznych – to kwestia stabilności mieszkaniowej i godnych warunków życia. Przyszłość programu zależy jednak wyłącznie od decyzji nowego rządu regionalnego i jego priorytetów budżetowych.
