Władze w Belgii prowadzą intensywne negocjacje budżetowe na kilku poziomach: rząd federalny, Walonia oraz Federacja Walonii-Brukseli. Wszystkie zapowiedziały konieczność oszczędności i zaciśnięcia pasa.
Celem wspólnym dla trzech ekip – federalnej pod kierownictwem Barta De Wevera, walońskiej z Adrienem Dolimontem na czele oraz Federacji Walonii-Brukseli kierowanej przez Elisabeth Degryse – jest znalezienie środków finansowych, które pozwolą zrównoważyć finanse publiczne.
Harmonogram negocjacji
Koalicja Arizona na szczeblu federalnym nie rozpoczęła jeszcze formalnego spotkania budżetowego. Dotychczas rozmowy odbywały się głównie dwustronnie, z wyjątkiem piątkowego posiedzenia kern, w którym uczestniczyli wicepremierzy. Wymiana stanowisk miała miejsce zarówno między zespołami technicznymi, jak i podczas bezpośrednich spotkań ministrów. Finalizacja prac oczekiwana jest do wtorku 14 października, kiedy premier ma przedstawić w Izbie Reprezentantów exposé o stanie państwa.
W Walonii i Federacji Walonii-Brukseli nie ustalono jeszcze daty zakończenia rozmów. „Konklawe trwa nadal” – poinformował w poniedziałek minister-przewodniczący Walonii w parlamencie regionalnym, zapowiadając ogłoszenie wyników po zamknięciu negocjacji. Nieoficjalnie mówi się, że kluczowa faza rozmów ruszy po powrocie ministra gospodarki Pierre’a-Yvesa Jeholeta z misji w Kalifornii, zaplanowanej do niedzieli 12 października. Z kolei w przypadku Federacji Walonii-Brukseli finał przewidywany jest w piątek.
Skala poszukiwanych oszczędności
Na poziomie federalnym nie ma pełnej zgodności co do kwoty, którą należy znaleźć. Według danych przytoczonych przez flamandzki dziennik „De Morgen”, chodzi o 8–10 miliardów euro do 2029 roku. Te szacunki kwestionuje jednak przewodniczący MR Georges-Louis Bouchez, postulujący większy wysiłek fiskalny. Odwołuje się on do prognoz komitetu monitorującego, który przewidywał deficyt rzędu 42 miliardów euro w 2030 roku. Z kolei minister budżetu Vincent Van Peteghem zapowiadał pod koniec września plan konsolidacji finansów o wartości 16,6 miliarda euro w trakcie kadencji.
W Walonii minister Adrien Dolimont wskazał kwotę 266 milionów euro do zbilansowania, a Elisabeth Degryse z Federacji Walonii-Brukseli zapowiedziała już w sierpniu konieczność znalezienia 300 milionów euro do 2029 roku, by ograniczyć deficyt z 1,5 do 1,2 miliarda euro.
Dziedzictwo poprzednich rządów
Źródła federalne podkreślają, że duża część obecnych trudności wynika z obsługi długu publicznego, która ma stanowić aż 40 procent deficytu w 2030 roku. Partie większościowe argumentują więc, że obecny deficyt to rezultat decyzji poprzednich ekip. Koalicja Arizona rozpoczęła kadencję w lutym, dziedzicząc deficyt 23 miliardów euro. Nowe prognozy zwiększyły go o kolejne 20 miliardów, częściowo z powodu inwestycji w obronność, ale przede wszystkim w wyniku wzrostu stóp procentowych w ostatnich miesiącach.
W 2025 roku budżet federalny wynosi 188,6 miliarda euro, z czego 146,6 miliarda przeznaczono na zabezpieczenie społeczne. Dodatkowe 10 miliardów euro oszczędności oznaczałoby redukcję o 6,7 procent tego budżetu – poza już przewidzianym planem konsolidacyjnym. W tej sytuacji ograniczenie wydatków pierwotnych staje się trudne, dlatego pojawiają się pomysły na rewizję ulg podatkowych.
Propozycje: kontrole beneficjentów i podatki od zamożnych
Dla partii MR istnieją dwa główne kierunki działań: wspieranie wzrostu gospodarczego i kontrola wydatków. W pierwszym obszarze liberałowie przedstawili 40-stronicowy plan reform podatkowych i administracyjnych dla przedsiębiorstw. W drugim – rozważają wzmożone kontrole osób pobierających świadczenia chorobowe bez uzasadnienia, co według szacunków mogłoby przynieść nawet miliard euro rocznie.
Temat ten budzi jednak duże emocje, zwłaszcza po ujawnieniu badań dotyczących nadużyć w systemie świadczeń chorobowych, co wywołało napięcia wśród partii rządzących. Część polityków oskarża gabinet Van Peteghema o celowe upublicznienie wyników badania, by osłabić pozycję socjalistycznego ministra zdrowia Franka Vandenbroucke i partii Vooruit. W odpowiedzi lider flamandzkich socjalistów Conner Rousseau zaproponował wprowadzenie podatku dla milionerów.
Partia Les Engagés sprzeciwia się nowym podatkom, ale popiera koncepcję opłaty 2 euro od każdej przesyłki o wartości poniżej 150 euro, pochodzącej głównie z Chin. Jej przewodniczący Yvan Verougstraete odrzuca pomysł podatku dla milionerów, choć dopuszcza jednorazowe opodatkowanie największych majątków finansowych.
W dyskusjach powrócił też projekt tzw. katastru pomocy społecznej, przedstawiony w lipcu przez minister Annelen Van Bossuyt (N-VA). Zakłada on utworzenie bazy danych obejmującej wszystkie formy pomocy publicznej, jakie otrzymują obywatele, aby móc lepiej koordynować i – w razie potrzeby – ograniczać świadczenia. W poniedziałek związek zawodowy lekarzy Absym sprzeciwił się zapowiadanym oszczędnościom w opiece zdrowotnej.
Walonia: zasiłki rodzinne i wsparcie dla gmin
W Walonii rozważano likwidację zasiłków rodzinnych od czwartego dziecka, co zaproponował przewodniczący MR. Les Engagés stanowczo się temu sprzeciwili, twierdząc, że system świadczeń rodzinnych jest nienaruszalny. Rząd waloński nie przedstawił jeszcze żadnych konkretnych środków, jednak w dyskusjach pojawiła się także możliwość ograniczenia rekompensat podatkowych dla „zbyt bogatych” gmin, co spotkało się z krytyką Unii Miast i Gmin. Oczekuje się również cięć w zakresie premii remontowych.
Federacja Walonii-Brukseli: nacisk na edukację i droższe żłobki
Ministrowie Federacji Walonii-Brukseli, którzy spotkali się w poniedziałek w Namur, opisali atmosferę negocjacji jako „konstruktywną” – lepszą niż w poprzednich latach. Premierka Elisabeth Degryse przygotowała grunt pod rozmowy już latem, ostrzegając, że bez znaczących oszczędności Federacja może mieć trudności z wypłatą pensji nauczycieli. Raport ekspertów złagodził jednak te obawy – wynagrodzenia pozostaną nietykalne, choć rozważane są zmiany w liczebności klas i czasie pracy.
Wśród rozpatrywanych środków znalazło się podwyższenie opłat za żłobki oraz ograniczenie dotacji dla organizacji pozarządowych. Minister Frédéric Coppieters już zmniejszył budżet na dotacje PCI (promocję obywatelstwa i międzykulturowości) o 100 tysięcy euro.
Wielowymiarowe wyzwania polityki budżetowej
Równoczesne negocjacje na trzech szczeblach władzy pokazują złożoność zarządzania finansami publicznymi w federalnej strukturze Belgii. Konieczność godzenia interesów regionów i wspólnot z wymogami fiskalnymi stanowi ogromne wyzwanie dla wszystkich uczestników rozmów.
Propozycje – od kontroli beneficjentów po podatki od najbogatszych – wywołują żywe dyskusje zarówno wśród partii rządzących, jak i w społeczeństwie. Ich skuteczność i wpływ na różne grupy społeczne będą uważnie analizowane w nadchodzących miesiącach.
