Agencja prasowa Belga podała, że ponad jedna czwarta osób długotrwale chorych, które miały orzeczoną niezdolność do pracy aż do osiągnięcia wieku emerytalnego, straciła świadczenie rentowe po kontroli INAMI/RIZIV (Narodowego Instytutu Ubezpieczeń Chorobowych i Rent Inwalidzkich). Pod koniec 2024 r. instytucja sprawdziła 1 840 przypadków, w tym 920 dotyczących osób poniżej 60. roku życia. INAMI/RIZIV podkreśla, że orzeczenie o niezdolności do pracy do wieku emerytalnego nie oznacza automatycznie trwałej niezdolności.
Dziennik „Het Laatste Nieuws” opiera się na wewnętrznym raporcie z przebiegu kontroli. W ramach tej grupy tzw. „wiecznych chorych” rozróżniono sposoby uzyskania orzeczenia o niezdolności do pracy.
Zróżnicowane kategorie orzekania
Część osób otrzymała automatyczne orzeczenie niezdolności do pracy z powodu konkretnej choroby lub nieodwracalnego schorzenia. W tej grupie niemal wszyscy zostali prawidłowo uznani za niezdolnych do pracy do wieku emerytalnego. System automatycznego orzekania okazał się zatem stosunkowo precyzyjny i odpowiadający rzeczywistemu stanowi zdrowia.
Większość długotrwale chorych posiada jednak tzw. kod patologiczny, który nie daje podstaw do automatycznego uznania niezdolności do pracy do wieku emerytalnego. Po ponownej ocenie INAMI/RIZIV okazało się, że jedynie 16,7 proc. z 768 osób z tej grupy miało prawo do utrzymania takiego orzeczenia. W pozostałych przypadkach decyzja została uznana za przedwczesną.
Szczegółowe wyniki kontroli
Analiza wykazała poważne rozbieżności w prawidłowości wydanych decyzji. U 55,6 proc. kontrolowanych osób niezdolność do pracy była uzasadniona, jednak błędnie założono, że stan ten utrzyma się do końca ich aktywności zawodowej. W takich przypadkach okres orzeczonej niezdolności został skrócony zgodnie z rzeczywistą sytuacją zdrowotną.
Najdalej idące konsekwencje dotknęły ponad jedną czwartą badanych – dokładnie 27,2 proc., czyli 209 osób – którym świadczenie rentowe wstrzymano natychmiast. Wskazuje to na sytuacje, w których pierwotne orzeczenie było bezzasadne lub stan zdrowia poprawił się na tyle, że dalsza wypłata świadczeń nie znajdowała uzasadnienia medycznego.
Skutki systemowe i społeczne
Wyniki kontroli INAMI/RIZIV pokazują złożoność systemu orzekania o niezdolności do pracy i wyzwania związane z jego funkcjonowaniem. Z jednej strony należy chronić osoby rzeczywiście niezdolne do pracy, zapewniając im wsparcie finansowe. Z drugiej strony system powinien zapobiegać nadużyciom i gwarantować, że świadczenia otrzymują wyłącznie osoby spełniające kryteria medyczne.
Wysoki odsetek błędnych orzeczeń może świadczyć o potrzebie reformy procedur oceny niezdolności do pracy. Problem ten nabiera znaczenia w kontekście starzejącego się społeczeństwa i rosnących kosztów systemu zabezpieczenia społecznego. Precyzyjne orzekanie ma kluczowe znaczenie zarówno dla równowagi finansowej systemu, jak i sprawiedliwego traktowania wszystkich beneficjentów.
Dla osób, które straciły świadczenie, oznacza to konieczność ponownej integracji na rynku pracy lub ubiegania się o inne formy pomocy społecznej. System powinien zapewniać odpowiednie mechanizmy wsparcia dla tych, którzy – mimo że nie spełniają kryteriów trwałej niezdolności do pracy – nadal mają ograniczone możliwości zatrudnienia.
Kontrola INAMI/RIZIV podkreśla również wagę regularnego monitorowania przypadków długotrwałej niezdolności do pracy. Stan zdrowia może się zmieniać, a postęp medycyny i dostęp do nowych metod leczenia mogą wpływać na zdolność zawodową osób wcześniej uznanych za trwale niezdolne do pracy.
Wyniki kontroli wpisują się w szerszą debatę na temat reformy systemu zabezpieczenia społecznego w Belgii, łącząc kwestie sprawiedliwości społecznej, stabilności finansowej oraz efektywności administracyjnej.
