Belgijska Sieć Walki z Ubóstwem (BAPN) wyraziła we wtorek 30 września 2025 r. poważne obawy dotyczące konsekwencji zakończenia federalnego finansowania planu Wielki Mróz. Program ten umożliwiał uruchamianie dodatkowych miejsc noclegowych dla osób bezdomnych w okresie od listopada do marca. W otwartym liście skierowanym do odpowiedzialnych polityków, popartym przez kilka organizacji zajmujących się walką z ubóstwem, BAPN ostrzega przed dramatycznymi skutkami tej decyzji. W obliczu zbliżającej się zimy osoby pracujące bezpośrednio z bezdomnymi już teraz wyrażają poważne obawy o możliwość zapewnienia wystarczającej liczby miejsc dla potrzebujących. Problem nabiera szczególnej wagi, gdyż liczba osób pozbawionych dachu nad głową systematycznie rośnie we wszystkich regionach kraju.
Według danych przedstawionych przez BAPN, rzeczywista liczba bezdomnych we Flandrii i Walonii jest znacznie wyższa niż dotychczas szacowano, a w Brukseli obserwuje się wyjątkowo dynamiczny wzrost tego zjawiska. W tej sytuacji sygnatariusze listu wzywają rząd federalny do ponownego przeanalizowania decyzji o zakończeniu corocznego finansowania planu Wielki Mróz. Decyzja ta, ogłoszona w połowie września przez federalną minister integracji społecznej Anneleen Van Bossuyt (N-VA), wywołała falę krytyki ze strony organizacji społecznych i pracowników pierwszej linii pomocy.
Postulaty organizacji społecznych
Organizacje apelujące o zmianę decyzji domagają się pilnego zwołania konsultacji w ramach Międzyministerialnej Konferencji ds. Integracji Społecznej i Ekonomii Społecznej (CIM). Celem byłoby wypracowanie zarówno krótkoterminowych, jak i długofalowych rozwiązań strukturalnych. Zdaniem sygnatariuszy obecny kryzys wymaga systemowych odpowiedzi, które wykraczałyby poza doraźne działania zimowe i adresowały rzeczywiste przyczyny bezdomności.
Jak podkreślają przedstawiciele organizacji społecznych, nie można ograniczać się do sezonowych działań. Konieczne jest stworzenie trwałych mechanizmów wsparcia dla osób zagrożonych utratą mieszkania oraz tych, którzy już znaleźli się w kryzysie bezdomności. Chodzi nie tylko o dodatkowe miejsca noclegowe, ale także o szeroko zakrojone działania reintegracyjne, w tym wsparcie w powrocie na rynek pracy i do życia społecznego.
Spór kompetencyjny i jego konsekwencje
Sygnatariusze listu apelują również, by debata na temat tak zwanych kompetencji „uzurpowanych” była prowadzona w sposób przejrzysty i z udziałem wszystkich zainteresowanych stron. Minister Van Bossuyt uzasadniała zakończenie finansowania właśnie kwestią podziału kompetencji, wskazując, że polityka miejska należy do regionów, a więc to one powinny finansować działania pomocowe na swoim terenie.
Autorzy listu zdecydowanie sprzeciwiają się takiej interpretacji. Zwracają uwagę, że bezdomność nie zna granic regionalnych, a rząd federalny powinien odgrywać kluczową rolę w koordynacji działań prowadzonych na różnych szczeblach. Ponadto harmonizacja polityki w tym zakresie jest wymagana w świetle europejskich zobowiązań Belgii. Bezdomni często przemieszczają się między regionami, korzystają z różnych form wsparcia i ich sytuacja wymaga współpracy wielu instytucji jednocześnie.
Społeczny wymiar kryzysu
Decyzja o likwidacji planu Wielki Mróz pojawia się w wyjątkowo trudnym momencie. Kryzys mieszkaniowy, rosnące koszty życia i inne czynniki ekonomiczne powodują gwałtowny wzrost liczby osób zagrożonych bezdomnością. Organizacje alarmują, że istniejąca infrastruktura pomocowa już teraz jest przeciążona, a nadchodząca zima może przynieść dramatyczne skutki dla najbardziej wrażliwych mieszkańców Belgii.
Plan Wielki Mróz przez lata był filarem pomocy zimowej, umożliwiając otwarcie setek dodatkowych miejsc noclegowych w czasie największych mrozów. Jego likwidacja oznaczałaby poważne osłabienie systemu wsparcia w okresie, gdy potrzeby są największe. Organizacje podkreślają, że nie chodzi wyłącznie o dach nad głową, lecz także o dostęp do ciepłego posiłku, podstawowej opieki medycznej i pomocy psychospołecznej.
Perspektywy i wyzwania
Sytuacja wokół planu Wielki Mróz odzwierciedla szersze napięcia w belgijskim systemie federalnym dotyczące podziału kompetencji w polityce społecznej. Z jednej strony regiony dążą do większej autonomii w prowadzeniu polityk miejskich, z drugiej pewne problemy – jak bezdomność – wymagają skoordynowanego podejścia na poziomie krajowym i europejskim. Znalezienie równowagi między tymi podejściami pozostaje jednym z najważniejszych wyzwań dla władz Belgii.
Eksperci wskazują, że skuteczna walka z bezdomnością wymaga wielowymiarowych działań, łączących krótkoterminowe rozwiązania (noclegownie zimowe) z długofalową polityką mieszkaniową, wsparciem zdrowia psychicznego, programami aktywizacji zawodowej oraz kompleksową polityką integracyjną. Otwarte pozostaje pytanie, czy obecny system instytucjonalny, z rozproszonymi kompetencjami, umożliwia skuteczną realizację tak złożonych działań.
