Mimo coraz większej uwagi poświęcanej zdrowiu psychicznemu, wielu mieszkańców Flandrii wciąż nie decyduje się na szukanie wsparcia. Nowe badanie przeprowadzone przez Helan Onafhankelijk Ziekenfonds (niezależną kasę chorych Helan) pokazuje, że czterech na dziesięciu mieszkańców regionu borykających się z problemami psychicznymi nie korzysta z profesjonalnej pomocy. Dane te, opublikowane 29 września 2025 r., wiążą się ze zbliżającym się Światowym Dniem Zdrowia Psychicznego, przypadającym 10 października. Wyniki ukazują paradoks – choć świadomość zdrowia psychicznego rośnie, bariery w dostępie do realnego wsparcia nadal pozostają wysokie.
Badanie zostało przeprowadzone na początku września przez instytut iVOX na reprezentatywnej grupie tysiąca dorosłych mieszkańców Flandrii zmagających się z problemami psychicznymi. Próba była dobrana pod względem wieku, płci i wykształcenia, a margines błędu wyniósł 3,02 punktu procentowego, co zapewnia wiarygodność wniosków dotyczących całej populacji.
Niepokojąca skala problemu
Dane wskazują, że co czwarty mieszkaniec Flandrii cierpi na stres, co piąty doświadczył depresji, a 15 procent miało ataki lęku lub poczucie znużenia życiem. Mimo to prawie 40 procent osób dotkniętych problemami psychicznymi nigdy nie szuka wsparcia. Ci, którzy ostatecznie decydują się na wizytę u specjalisty, często robią to dopiero w chwili kryzysu, gdy sytuacja staje się nie do zniesienia.
Odkładanie decyzji o szukaniu pomocy pogłębia problemy, które na wcześniejszym etapie mogłyby być łatwiejsze do opanowania. Eksperci ostrzegają, że im dłużej trwa brak interwencji, tym trudniejsza i dłuższa staje się terapia. Opóźnione leczenie generuje także większe koszty społeczne i ekonomiczne – zarówno dla samych pacjentów, jak i dla systemu opieki zdrowotnej.
Kampania na rzecz przełamywania tabu
W odpowiedzi na wyniki badania Helan rozpoczął kampanię uświadamiającą, której celem jest zachęcanie do szybszego szukania pomocy oraz przełamywanie tabu wokół zdrowia psychicznego. W ramach akcji powstała seria filmów publikowanych online, w których flamandzkie osobistości – m.in. Leen Dendievel, Jitske Van de Veire i Sarah Mouhamou – dzielą się radami, jakie dałyby swojemu młodszemu ja. „Wrażliwość to siła” – podkreśla Dendievel. „Gdybym wiedziała o tym wcześniej, przyniosłoby mi to znacznie więcej spokoju.”
Celem kampanii jest normalizacja rozmów o zdrowiu psychicznym i pokazanie, że problemy emocjonalne nie świadczą o słabości, lecz wymagają odpowiedniego wsparcia. Wykorzystanie znanych twarzy ma poszerzyć zasięg przekazu i dotrzeć do szerszych grup społecznych.
Rosnąca skala wypalenia zawodowego i depresji
Lekarz współpracujący z Helan, dr Ruud Saerens, zwraca uwagę na pilny charakter wyzwań. „W ciągu sześciu lat liczba przypadków wypalenia zawodowego podwoiła się. Jednocześnie rośnie liczba diagnoz depresji, szczególnie u kobiet i młodych osób. Problemy psychiczne nie są wyjątkiem, ale codzienną rzeczywistością” – podkreśla ekspert.
Szczególnie martwi wzrost zachorowań wśród młodzieży i młodych dorosłych rozpoczynających karierę zawodową. Nierozwiązane problemy psychiczne w tym okresie mogą prowadzić do poważnych konsekwencji w dalszym życiu.
Postulaty systemowych rozwiązań
Helan apeluje do decydentów o strukturalne włączenie zdrowia psychicznego do polityki zdrowotnej. Organizacja podkreśla potrzebę zwiększenia liczby psychologów objętych refundacją, skrócenia czasu oczekiwania na wizyty i wzmocnienia działań profilaktycznych. „Problemy psychiczne nie są oznaką słabości, lecz sygnałem do szukania pomocy. A ta musi być dostępna i przystępna cenowo dla wszystkich” – zaznacza przedstawiciel Helan.
Eksperci wskazują, że efektywna polityka zdrowia psychicznego wymaga połączenia działań leczniczych i profilaktyki. Niezbędne są inwestycje w edukację społeczną, programy wczesnej interwencji w szkołach i miejscach pracy oraz poszerzenie dostępu do terapii. Kluczowe jest także usuwanie barier ekonomicznych – wysokie koszty prywatnych wizyt i długie kolejki w sektorze publicznym zniechęcają wiele osób do szukania wsparcia.
Kontekst społeczny i wyzwania systemowe
Problemy z dostępnością pomocy psychologicznej mają swoje źródło w ograniczeniach strukturalnych belgijskiego systemu zdrowotnego. Liczba psychologów pracujących w ramach konwencji z kasami chorych jest zbyt mała w stosunku do potrzeb, co prowadzi do wielomiesięcznych kolejek. Z kolei prywatna terapia często przekracza możliwości finansowe przeciętnych rodzin.
Dodatkowo, choć tabu związane ze zdrowiem psychicznym stopniowo słabnie, wciąż pozostaje barierą. Obawy przed stygmatyzacją w pracy czy w środowisku społecznym nadal powstrzymują wielu ludzi przed szukaniem pomocy. Kampanie takie jak ta prowadzona przez Helan mają zmieniać postrzeganie problemów psychicznych i przedstawiać je jako naturalny element ludzkiego doświadczenia.
Perspektywy i kierunki działań
Badanie Helan pokazuje pilną potrzebę reform w obszarze zdrowia psychicznego. Skuteczna polityka powinna obejmować nie tylko większą dostępność specjalistów, ale także programy profilaktyczne w szkołach, miejscach pracy i społecznościach lokalnych. Kluczowe jest też lepsze przygotowanie lekarzy rodzinnych do rozpoznawania i wstępnego leczenia zaburzeń psychicznych, tak aby mogli stanowić pierwsze ogniwo wsparcia.
Zbliżający się Światowy Dzień Zdrowia Psychicznego to okazja, by przypomnieć, że choć świadomość problemu rośnie, dostęp do realnej pomocy wciąż jest ograniczony. Dane z Flandrii jasno pokazują, że droga do skutecznej polityki zdrowia psychicznego pozostaje dużym wyzwaniem.
