Europejski Bank Centralny wydał nietypowe zalecenie dla obywateli Unii Europejskiej, rekomendując utrzymywanie rezerw gotówkowych w wysokości od 70 do 100 euro na osobę w każdym gospodarstwie domowym. Dokument opublikowany 24 września ma na celu przygotowanie społeczeństwa na ewentualne zakłócenia w systemach płatności elektronicznych w czasie sytuacji kryzysowych.
Komunikat EBC otwiera jasne przesłanie: „Zachowajcie spokój i trzymajcie pieniądze gotówkowe”. To nietypowe sformułowanie odzwierciedla rosnące obawy banku centralnego dotyczące odporności systemów płatniczych na zewnętrzne wstrząsy oraz konieczności zapewnienia obywatelom alternatywnych środków płatności w sytuacjach nadzwyczajnych.
Paradoks rosnącego obiegu gotówki
Analiza przedstawiona przez EBC ujawnia ciekawy paradoks współczesnej gospodarki. Mimo systematycznego spadku wykorzystania gotówki w codziennych transakcjach w całej Unii Europejskiej, łączna wartość banknotów euro w obiegu znacząco wzrosła w ciągu ostatnich dwóch lat. Zjawisko to wskazuje na zmianę w postrzeganiu roli pieniądza fizycznego przez europejskie społeczeństwa.
Bank centralny zauważa wyraźną zależność między okresami kryzysu a wzrostem popytu na gotówkę. Każdy moment znacznej niepewności – kryzys finansowy w 2008 roku, kryzys zadłużenia w Grecji w latach 2014-2015, pandemia COVID-19 czy wojna w Ukrainie – charakteryzował się skokowym wzrostem zainteresowania banknotami. Według EBC potwierdza to fundamentalną rolę gotówki jako bezpiecznego środka w czasach turbulencji.
Praktyczne lekcje z ostatnich zakłóceń
Wymownym przykładem przywołanym przez EBC jest masowa awaria prądu z kwietnia 2025 roku, która dotknęła Hiszpanię, Portugalię i część Francji. Ponad 50 milionów osób doświadczyło konsekwencji tego zdarzenia, podczas którego przez kilka godzin – w niektórych regionach aż do godziny 22:00 – płatności cyfrowe były całkowicie niemożliwe.
W tym czasie bankomaty przestały działać, terminale płatnicze były bezużyteczne, a jedynym środkiem płatności pozostała gotówka. Sytuacja ta pokazała kruchość cyfrowej infrastruktury finansowej oraz znaczenie tradycyjnego pieniądza w utrzymaniu ciągłości gospodarczej w trakcie zakłóceń technologicznych.
Strategiczne zalecenia dla gospodarstw domowych
Na podstawie obserwacji bank centralny sformułował konkretne zalecenia. Każde gospodarstwo domowe powinno utrzymywać rezerwę gotówkową w wysokości 70–100 euro na osobę. Według szacunków EBC kwota ta powinna wystarczyć na pokrycie podstawowych potrzeb przez około 72 godziny w przypadku przerwy w działaniu systemów elektronicznych.
Jak podkreśla EBC, zalecenie ma charakter prewencyjny i nie oznacza spodziewanego zagrożenia. Ma jedynie odzwierciedlać rosnącą świadomość ryzyk związanych z nadmierną zależnością od technologii cyfrowych w sektorze finansowym.
Implikacje dla polityki monetarnej
Stanowisko EBC ma również szersze znaczenie dla przyszłości polityki pieniężnej w Europie. W czasie, gdy wiele państw rozważa wprowadzenie cyfrowych walut banków centralnych (CBDC), rekomendacja gromadzenia gotówki przypomina o trwałej wartości tradycyjnych form pieniądza.
Bank podkreśla, że choć cyfryzacja płatności przynosi wygodę i efektywność, nie może całkowicie zastąpić gotówki bez tworzenia nowych zagrożeń systemowych.
Kontekst bezpieczeństwa i odporności społecznej
Rekomendacje wpisują się w szerszą debatę na temat odporności społecznej i przygotowania obywateli na różnorodne kryzysy. Coraz częstsze ekstremalne zjawiska pogodowe, cyberataki oraz niestabilność geopolityczna stawiają wyzwania przed infrastrukturą społeczną i finansową.
Utrzymywanie rezerw gotówkowych to element szerszej strategii przygotowania kryzysowego, obok zapasów żywności, wody czy podstawowych leków. W ten sposób EBC chce pełnić rolę nie tylko instytucji monetarnej, ale także podmiotu wspierającego obywateli w zakresie edukacji i zarządzania ryzykiem finansowym.
Perspektywy długoterminowe
Komunikat EBC może sygnalizować nową fazę w podejściu do polityki pieniężnej, w której większy nacisk kładzie się na odporność i dywersyfikację środków płatniczych. W miarę jak gospodarka europejska staje się coraz bardziej zdigitalizowana, rośnie paradoksalnie znaczenie tradycyjnych, fizycznych form bezpieczeństwa finansowego.
Rekomendacja EBC może też wpłynąć na przyszłe debaty dotyczące roli gotówki w Europie i projektów związanych z euro cyfrowym. Bank centralny zaznacza, że innowacje technologiczne w finansach muszą być równoważone utrzymaniem alternatywnych kanałów płatności, które zagwarantują ciągłość gospodarczą w sytuacjach kryzysowych.
